23 December 2022

Arian Leka botohet në BIG_Review (University of Victoria, Vancouver)

BIG_Review, që botohet në Vancouver, Kanada (Universitety of Victoria), publikon nën titullin "Rescue Mission: Poems from Mute Map for the Drowned", krijimtarinë e Arian Lekës: (Volume 4, Issue 1 (Fall & Winter 2022): pp. 99–102. ISSN 2562-9913.)

Përveç jetëshkrimit dhe një fragmenti në prozë "autofiction", pjesë e botimit janë "Rescue Mission", "Children of the Southern Coast of Albania", "Heavy objects," krjimtari e shkëputur nga libri "Hartë memece për të mbyturit" (Botimet Poeteka, 2019).

Si pjesë e  programit kërkimor "Borders in Globalization", pranë Qendrës për Studime Globale (Universitety of Victoria, Vancouver), BIG_Review ofron një forum të hapur ndaj autorëve që sjellin ofrojnë vepra me cilësi të lartë e origjinale në Arte, Shkencat Humane e Sociale, shqyrtime akademike dhe krijuese, në logjikën e ndryshimit të kufijve në shekullin e 21-të, në një botë gjithnjë e më të globalizuar e jo lehtësisht të interpretueshme.

Arian Leka: Rescue Mission: Poems from Mute Map for the Drowned

Arian Leka was born in the port city of Durrës, in 1966. He belongs to a group of authors who appeared as literary avant-garde following the opening of the borders of Albania after the fall of communism. He works as a researcher at the Academy of Albanology Studies (National Institute of Albanian Linguistic and Literary Research) and as a professor at the University of Fine Arts of Tirana and holds a Ph.D. in Literary Sciences. He is the author of 19 literary publications in poetry, short stories, novels, literary essays, and book retellings of ancient Mediterranean mythology as well as of numerous scientific articles and essays on lore and culture. A well-known book is the monograph Socialist Realism in Albania (Albanian Academy of Sciences, Tirana 2020) devoted to Albanian literature of the "golden ages" 1930–1944 to the communist period and the soft-modern trends in this literature. Another of his research books is Consensus and Polemics: On MYTHS and NAMES of Albanian Literature (Academy of Albanology Studies, Tirana 2022).

Arian Leka's poetry has received several national and international awards. He is the editor of the poetry magazine Poeteka. His texts can be found translated into many anthologies and magazines worldwide. In 2020 his fact-fiction poetry book Mute Map for the Drowned (Poeteka Publications) was translated into several European languages. It is dedicated to the never-ending theme of emigration and human trafficking. Among many similar statements in his work that revolve around Albanian history since the fall of the Berlin Wall, in addition to the inexhaustible European subject of the Balkans, Arian Leka writes "...The end of my youth coincided with the collapse of the Hoxha regime, but I lived in a matriarchal family system, as my father was a sailor and rarely came home. In the year I was born (1966), the ancient amphitheater of Durrës was discovered, after having slept 1500 years under the soil. A year later (1967), the cultural-atheist revolution began, which closed religious institutions and sent the clergy to work in factories and farms. I don't know if the writings of a man who lived only one year by the grace of God be trusted, as I do not know whether the words of a man who learned to walk in the same year as swimming and who, in the first grade of primary school, began to learn simultaneously the letters, numbers and musical notes? Maybe that was too much for one child. That's why I like to use docu-fiction techniques and the fictionalization of autobiography."

_______________________

— from television news, 1998:

… I heard a voice that spoke to me. "Go upstairs," he told me, "because I'm not feeling well." That's all I can remember.

— from the memories of a survivor

RESCUE MISSION

The animals arrived ashore, not us.

A crocodile. A puma. A rhinoceros. A shark. A horse.

An elephant.

Even a long dog,

Which did not reach yet the age of death.

They sailed on our clothes.

Animals, embroidered on branded t-shirts,

Bought in third-hand clothing stores, held tightly, 

With hoofs and nails against the wet cotton, produced in poor countries,

Such as our homeland, where people drowning in sweat, like us, 

Sew their eyelids with a thread.

We saw them breaking the waves.

They abandoned their t-shirts, as the sailors do with ships once they reach the shore, 

To bring to people the news that the sea had given us a new nationality,

That our bodies would not appear on the sand, that collared doves could tie a twilight 

On their neck, as they sit on the ships' chimneys,

Lined up to be transformed into scrap and rust, out of which,

Once melted, heavy ships are built again for emigrants and 

Emigrants' sons, who will wander in this sea late at night, 

Trod by our feet and deeply plowed by our legs.

without a date:

… Then I found myself in the sea, I returned to the water surface back within the boat, and I got out of the water holding my breath. The boat took me down while entering the seawater.

— from the memories of a survivor

________________________


March 26, 1997: three days before the Otranto tragedy:

If Italy fails to stop the emigration of Albanians towards its shores and land, then it is better to throw them back into the sea, declares the Italian MP Irene Pivetti

— from the press and television


CHILDREN OF THE SOUTHERN COAST OF ALBANIA


In August, in the night of the falling stars

Children do not throw flowers into the sea.


We beguiled the little ones offering them plastic stars

We whispered: the drowned are planted as seeds in the soil

They jingle like Pinocchio's golden coins on the earth.


Pennies were drowned in the sea

At the bottom of the marine mercy's savings box.


The drowned enter the airplane quietly

Dressed in black bags

Similar to HUGO BOSS sheaths

Protecting suits from ultraviolet rays and dust

In the aircraft, coffin fridges drip on gifts

Put into wheeled suitcases. Parents queue at the airport. 

I look forward to the end of the

passport control:

A European. An Albanian. A drowned.

<< EU PASSPORTS—LEFT • RIGHT—ALL OTHER PASSPORTS >>

September 5, 2011:

Irene Pivetti attended the reception for the Italian record holder Massimo Voltolina who swam symbolically across the Adriatic. Her presence in Vlora was not seen well by the representatives of the association of the victims of Otranto family members. "Your presence here has poisoned the Albanian land and our hearts!", she was told in Vlora. At the end of August, Pivetti had a meeting with Jozefina Topalli, Speaker of the Albanian Parliament.

from the press and television chronicles

___________________
February 3, 2016:
According to data from the International Organization for Migration (IOM), 60 of the 272 migrants who drowned in January 2016 in the waters of the Aegean Sea between Turkey and Greece were children.
— from the black chronicle

HEAVY OBJECTS

At that time, when according to my dad
I was old enough to have a watch on my bangle
He gave me one: a Zeppelin.

He didn't buy it but removed it from his wrist
— Move on, fly if you like, but do it quietly, without noise
— Like a Zeppelin?:
a) — time shuttle —
b) — a pocket watch with shackles —

A history floats in silence
When children transform the hands of the father's watch
Into navigation shovels
When someone on the shore carves boats
On the bark of trees
A child draws the sea in his notebook
And, watching the news on TV-screen
He tries to respond to alternatives of what
An immigrant at sea might be
a) — a floating cloud —
b) — a boat shovel —
c) — a broken propeller of a Zeppelin —

Mare Nostrum. Mare Mortuum.
Blue grave, separated by liquid—barbed — wire — waves:
a) — a sea barrack —
b) — a concentration camp —

August 6, 2015:
Fewer expectations of finding survivors in the latest maritime tragedy in the Mediterranean
— from the tv news

01 December 2022

Evelyne Noygues: Punëtori përkthimi / Workshop / Atelier


📌 Përkthimi, veçanërisht për gjuhët e vogla, si shqipja, bëhet një instrument kyç jo vetëm në promovimin e letërsisë, por edhe në ndarjen e vlerave, afrimin e kulturave dhe rritjen e bashkëpunimit mes popujve.

📖  Atelieja me temë "Sfidat e përkthimeve letrare – Rasti i Mitrush Kutelit – Tregime të moçme shqiptare" – u drejtua nga përkthyesja në rezidencë Evelyne Noygues dhe përkthyesja e mirënjohur Saverina Pasho, me mbështetjen e Departamenti të Gjuhës Frënge, pranë Fakultetit të Gjuhëve të Huaja, më 25 Nëntor në Tiranë.

✍️  Znj. Esmeralda Kromidha, dekane e Fakultetit të Gjuhëve të Huaja, përshëndeti të pranishmit në këtë seminar dhe theksoi rëndësinë e trajnimit të përkthyesve letrarë dhe mbështetjen e Evropës Krijuese në këtë drejtim.

✍️  Në këtë atelie, morën pjesë ekspertë të përkthimit nga ky fakultet, si dhe përkthyes të rinj nga shqipja në frëngjisht dhe anasjelltas, të cilët përfituan nga përvojat e përkthyeseve të mirënjohura gjatë procesit të përkthimit të këtij libri, i cili u mbështet nga Qendra për Botimet e Diasporës.

🔍Përkthyeset sollën përvojën e tyre si bashkëpunëtore, duke ndarë metodën e tyre të suksesshme për të siguruar  një cilësi të lartë në përkthimin e  një vepre letrare. Ata diskutuan mbi sfidat e përkthimit të kësaj vepre të rëndësishme për letërsinë shqipe, si dhe shpjeguan për zgjedhjen e tyre të vështirë për përkthimin e titullit, duke përmendur rëndësinë e kryerjes së një kërkimi krahasues të versioneve të përkthyera në gjuhë të tjera.

✍️  Ata theksuan se, duke pasur parasysh veçoritë e kulturës shqiptare, shpesh fjlaët e fjalorit antropologjik shoqërohen me fusnota për të lehtësuar kuptimin e tekstit. 

✍️  Përkthyeset nënvizuan nevojën për kërkime që çdo përkthyes të kuptojë në thellësi autorin dhe kontekstin. Ata rekomanduan përshtatjen e gjuhës me moshën e lexuesit dhe pasqyrimin e evolucionit gjuhësor, veçanërisht në rastin e librave të shkruar në gjuhën e vjetër.


* * *

POETEKA in BETWEEN LITERARY DHE TRANSLATION RESIDENCE është pjesë e projektit Translation in Motion (1/2/21-31/8/23) të bashkëfinancuar nga programi Europa Krijuese e Bashkimit Europian.

#CreativeEurope4Books

#LiteraryTranslationResidency 

#TranslationInMotion



📌Translation, especially for small languages, such as Albanian, becomes a key instrument not only in promoting literature but also in sharing values, approaching cultures, and increasing collaboration between peoples. 

📖  "Challenges of literary translations – The case of Mitrush Kuteli – Ancient Albanian stories" – a workshop led by the translator in residence Evelyne Noygues and well-known translator Saverina Pasho, hosted by the French Department, Faculty of Foreign Languages, took place on the 25th of November in Tirana. 

✍️ Ms. Esmeralda Kromidha, the dean of the Foreign Languages Faculty, welcomed the participants to this workshop and highlighted the importance of the training of literary translators and of Creative Europe support in this regard.

✍️ The workshop gathered translation experts from this faculty, as well as emerging translators from Albanian into French and vice-versa, which benefited from the experiences of the well-known translators during the translation process. The translation of this book was supported by the Albanian Center for Diaspora Publications.

🔍 The translators brought in their experience as co-translators, sharing their successful method to ensure the maximal quality of a translated literary book. They discussed the challenges of the translation of this seminal work for Albanian literature, and explained their difficult choice concerning the translation of the title, mentioning the importance of undergoing comparative research of the translated versions in other languages

✍️ They highlighted that in this case the words of the anthropological vocabulary were often accompanied by footnotes to facilitate the understanding of the text,  given the particularities of the Albanian culture.

✍️ The translators underlined the need for research for any translator to understand in depth of the author and the context. They recommended adapting the language to the reader and reflecting on the language evolution, especially in the case of books written in an old language.

 

* * * 

POETEKA in BETWEEN LITERARY AND TRANSLATION RESIDENCE is part of the Translation in Motion project (1/2/21-31/8/23) co-funded by the Creative Europe programme of the European Union.

#CreativeEurope4Books

#LiteraryTranslationResidency 

#TranslationInMotion

24 November 2022

Translation in Motion ! Atelier de Traduction ! Atelié Përkthimi

ATELIÉ PËRKTHIMI | SFIDAT E PËRKTHIMIT LETRAR
- Rasti i Mitrush Kutelit - Drejtuar nga #Evelyne Noygues & Saverina Pasho
25 nëntor 2022, ora 10.30 . Fakulteti i Gjuhëve të Huaja (UT) 
_____________
Atelier de Traduction | Les défis de la traduction littéraire
-  Le cas de Mitrush Kuteli -  Animé par Evelyne Noygues & Saverina Pasho
10h30, le 25 novembre 2022
Faculté des Langues Etrangères
_____________
Ju ftojmë të merrni pjesë në Punëtorinë e Përkthimit që POETEKA organizon në bashkëpunim me Fakultetin e Gjuhëve të Huaja të Universitetit të Tiranës. Veprimtaria do të drejtohet nga përkthyeset e njohura #Evelyne Noygues dhe #Saverina Pasho. 

Duke u nisur nga "rasti Mitrush Kuteli", Evelyne Noygues dhe Saverina Pasho do të ndajnë me studentët, kolegët dhe specialistë të fushës përvojat e tyre të gjera në përkthimtarinë letrare si dhe sfidën përkthimore gjatë kalimit në gjuhën frënge të veprës "Tregime të moçme shqiptare" të Mitrush Kuteli, të cilën Evelyne Noygues e ka përkthyer nga shqipja në frëngjisht.

Evelyne Noygues ndodhet në Tiranë në kuadër të Programit të Rezidencës së Përkthyesve Letrarë  "POETEKA - Tirana in Between", si  fituese e bursës europiane #Translation in Motion (TiM), pjesë e programit #Creative Europe, mbështetur nga #Bashkimi Europian dhe realizuar nga POETEKA.

Pas një masteri për "Studime europiane" në Inalco (Instituti Kombëtar i Gjuhëve dhe Qytetërimeve Orientale - Paris) dhe një kursi të dyfishtë në gjuhën dhe historinë shqipe, në vitin 2008 Evelyne Noygues kaloi nga përkthimet në kuadrin e studimeve universitare drejt përkthimeve letrare, kryesisht tregime, romane, drama dhe "comics". 
Përveç veprës "Tregime të moçme shqiptare" të Mitrush Kutelit, Evelyne Noygues ka përkthyer në frëngjisht poezi të #Arbër Selmanit, #Maks Velos dhe #Luljeta Lleshanakut, vepra dramaturgjike nga #Doruntina Basha dhe #Jeton Neziraj, , prozë nga #Ridvan Dibra dhe #Dashnor Kokonozi etj. 

Gjatë qëndriimit të saj në Programit të Rezidencës së Përkthyesve Letrarë  "POETEKA - Tirana in Between", Evelyne Noygues ka marrë pjesë në veprimtari të ndryshme, Shqipëri e Kosovë, të cilat kanë pasur në qendër te vëmendjes përkthimin letrar.
 
#CreativeEurope4Books
#LiteraryTranslationResidency
#Translation In Motion

23 November 2022

- CALL FOR APPLICATIONS - TRANSLATION in MOTION -

Translation in Motion Residencies - Call for applications

The National Centre for Writing is delighted to partner with the RECIT network and the Translation in Motion consortium to offer a month-long residency in Norwich in May 2023 to one or two literary translators working from English into the languages of the countries of the Western Balkans (Albania, Bosnia and Herzegovina, Kosovo, Montenegro, North Macedonia and Serbia). 

These residencies are open to UK and EU translators working from the languages of the Western Balkans into English. We are particularly keen to welcome translators interested in translating contemporary British writing.

Deadline for applications is Monday 9th January 2023.

Please see the RECIT website for details of the Translation in Motion project.


Residencies in Norwich

Norwich is a small, tranquil city with a lively cultural scene two hours by train from London. You can find out more about Norwich UNESCO City of Literature on our website.

The translators from the Western Balkans will be hosted in the Dragon Hall cottage in Norwich for four weeks in May 2023. They will receive a stipend for living expenses for the month, and they will be reimbursed for the cost of economy class travel to Norwich. The residencies are co-funded by the Creative Europe Programme of the European Union.

The Dragon Hall cottage is a small house attached to the main Dragon Hall building. Downstairs the cottage has a shared sitting room, study, kitchen, and bathroom. Upstairs there are two bedrooms. Please note that the stairs to the first floor are steep, in typical Norwich style. Outside the cottage there is a small terrace leading to the Dragon Hall garden.

During their residency, the translators will have the opportunity to work intensively on their literary translation project, using the time to research and translate. This residency offers translators from the Western Balkans an exciting opportunity to find out more about contemporary British writing they may be interested in translating in the future.

We will introduce our residents to local translators, writers, booksellers and the literary community in Norwich. They will be invited to talk about their work at the monthly Dragon Hall Social. We will also arrange a meeting with colleagues at the British Centre for Literary Translation and the University of East Anglia.

We will commission a short piece from our translators in residence about their time in Norwich for the Walking Norwich section of the NCW website.

Interested applicants can find out more about our residency programme on the NCW website.

Application process

To apply, candidates are invited to send a letter of interest outlining their reasons for applying for the residency in Norwich; why they want to take part and what they hope to get out of it; a description of the literary translation project they will work on during the residency; and a CV including a list of publications.

Please send your application to residencies@nationalcentreforwriting.org.uk with Translation in Motion residency as the subject of your message. The deadline for applications is Monday 9th January 2023.

The National Centre for Writing and the Steering Committee of the Translation in Motion consortium will make the selection, with results announced by the end of January 2023.

 

Translation in Motion

Translation in Motion is a programme that aims to enrich and intensify the flow of translated literature in contemporary Europe, and specifically between Western Balkans countries and EU member states. 

Recognizing that literary translators are influential and driven ambassadors of cultural dialogue this programme will provide international mobility and professional development. The residencies offer translators time for focused creative work on a literary translation project, the opportunity to immerse themselves in the source language of their translation and carry out research, and to raise their visibility by networking with the local literary sector. 

In light of COVID-19, all residency dates are provisional and will depend on the lifting of restrictions on international travel and local lockdowns. Each residency host will ensure that COVID-secure measures are in place, according to the relevant government guidelines. 

_________
#Translation in Motion
#CreativeEurope4Books
#LiteraryTranslationResidency
#residencies@nationalcentreforwriting.org.uk
#RECIT website 
#Norwich UNESCO City of Literature
#British Centre for Literary Translation 
#Walking Norwich
#NCW website


05 November 2022

Fwd: Evelyne Noygues,në Rezidencën e Përkthimit Letrar "POETEKA - TIRANA IN BETWEEN"


POETEKA mirëpret Evelyne Noygues, banore për muajin nëntor në Rezidencën e Përkthimit Letrar "POETEKA - TIRANA IN BETWEEN". Ajo është fituese e bursës së Programit Translation in Motion (TiM), për qëndrim në kryeqytetin shqiptar, si pjesë e Projektit Creative Europe, mbështetur nga BE dhe realizuar nga POETEKA. 

Evelyne Noygues (Francë) është një përkthyese letrare (frëngjisht - shqip). Në vitin 2008, pas një masteri për "Studime europiane" në Inalco (Instituti Kombëtar i Gjuhëve dhe Qytetërimeve Orientale - Paris) dhe një kursi të dyfishtë në gjuhën dhe historinë shqipe, ajo kaloi nga përkthime ne kuadrin e studimeve universitare në përkthime letrare: tregime, romane, drama, "Comics". Pasi jetoi dhe punoi në Shqipëri në fillimet e jetës së saj profesionale, ajo tashmë jeton në Paris.

Ndër përkthimet e saj:

- Disa poezi, nga Arbër Selmani (Kosovë) në revistën Rumeurs (Francë) në 2023

Le Doigt, nga Doruntina Basha (shfaqje në turne, dhjetor 2022), në Francë dhe Luksemburg, me programin "Textes sans frontières" organizuar nga Espace Jean-Marie Koltès në Metz (Francë)

- Tregime të moçme shqiptare, nga Mitrush Kuteli (Botimet QBD, Tiranë, Shkurt 2021),

- Fluturimi mbi teatrin e Kosovës dhe Shfaqja për katër aktorë, nga Jeton Neziraj (Éditions l'Espace d'un Instant, Paris, Tetor 2020)

10 poezi, nga Luljeta Lleshanaku botuar te lyriline: www.lyrikline.org/en/authors/luljeta-lleshanaku , 2020

- Bala e vogël. Legjenda e vetmisë, nga Ridvan Dibra (Botimet Le Ver à Soie, Paris, Mars 2018)

- Trans, nga Dashnor Kokonozi (Éditions Non-Lieu, Paris, tetor 2013)

- Paris (poezi), nga Maks Velo (Edicioni Emal, Tiranë, 2011)

Ajo ka përkthyer gjithashtu nga frëngjishtja në shqip librin "Comics": Skeptri i Otocarit nga autori Belg Hergé (Bénart Éditions, Paris, shtator 2014).

Evelyne Noygues  ka qenë finaliste për Çmimin e Zbulimit të Përkthimit Société des Gens de Lettres (2018) dhe Çmimin SFT ¨Pierre-François Caillé (2019) për përkthimin e romanit të Ridvan Dibrës: Le Petit Bala. La légende de la solitude.

Krahas veprimtarisë së saj përkthimore, ajo mban leksione dhe shkruan artikuj për një figurë të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, Jashar Erebara (1876-1954). Në vitin 2011, ajo iu bashkua rrjetit evropian të përkthimit teatror Eurodram, në kuadër të të cilit përktheu disa dramaturgë në gjuhën shqipe (Shqipëri dhe Kosovë).

Evelyne Noygues aktivizon një blog letrar, "Balkans pluriels", të botuar nga webmedia "Le Courrier des Balkans". Është anëtare e Shoqatës së Përkthyesve Letrarë të Francës (ATLF), e Shoqatës së Njerëzve Letrarë (SGDL) si dhe e komitetit organizues të Panairit të Librit Ballkanik (SLB) që nga krijimi i tij në 2011.

Gjatë qëndriimit të saj ajo do të marrë pjesë në veprimtari të ndryshme, që kanë më qendër përkthimin letrar.

 


#CreativeEurope4Books
#LiteraryTranslationResidency

_____

 

POETEKA welcomes Evelyne Noygues, who will stay at the Literary Translation Residency "POETEKA - TIRANA IN BETWEEN" during November. She is the winner of the Translation in Motion (TiM) Program scholarship, for a stay in the Albanian capital, as part of the Creative Europe Project, supported by the EU and realized by POETEKA.

Evelyne Noygues (France) is a literary translatress (French - Albanian). In 2008, graduated from Inalco (Institut national des Langues et Civilisations Orientales - Paris – France) with a Master2 "European Studies", after a double course in Albanian language and history, she went from university translation to literary translation. In 2011, she joined the European theatre translation network "Eurodram" where she translated several Albanian-language drama writers (Albania and Kosovo).

Among her main translations from Albanian into French are "Le Petit Bala. The legend of loneliness", a novel written by Ridvan Dibra (Editions Le Ver à Soie, Paris, March 2018), "Terre brûlée", a novel from Dashnor Kokonozi (Éditions Non-Lieu, Paris, October 2013) and "Paris" , poems written by Maks Velo (Edition Emal, Tirana , 2011) and a selection of poems from Luljeta Lleshanaku (Lyrikline, 2020). She has also translated from French to Albanian in cooperation with Arben Selimi, the comic album "Le scepter d'Ottocar" by HERGÉ (Bénart Editions, Paris, Sept. 2014).

The play "Le Doigt" by Doruntina Basha (Kosovo) was the subject of readins in 8 different readins, in France and in Luxembourg, within the frameword of the "Textes sans Frontières" programme under the theatre Espace Jean-Marie Koltès in Metz (France), in December 2022. The release of two plays from Jeton Neziraj (Kosovo) : "Flight over the Kovoso Theater" and "A Show for four actors" at Editions l'Espace d´un Instant (France), is published on 29th October 2020.

She was a finalist in the Revelation Translation Award (2018) from Société des Gens de Lettres and the "Pierre-François Caillé" Award (2019) from Société française des Traducteurs for her translation "Le Petit Bala. The legend of loneliness", by Ridvan Dibra.

Alongside her translation activities, she gives lectures and writes articles on a figure of the Albanian National Movement, Jashar Erebara (1876-1954). In 2011, she joined the European theatrical translation network Eurodram in the framework of which she translated several Albanian-language playwrights (Albania and Kosovo).

She runs a literary blog, Balkans pluriels, hosted by The Courrier des Balkans and has been a member of the Association des Traducteurs Littéraires de France (ATLF), the Société des Gens De Lettres (SGDL) and the Salon du livre des Balkans (SLB) organizing committee since its creation in 2011.

During her stay, she will participate in various activities, focused on literary translation.


#CreativeEurope4Books
#LiteraryTranslationResidency



Fwd: Evelyne Noygues,në Rezidencën e Përkthimit Letrar "POETEKA - TIRANA IN BETWEEN"

POETEKA mirëpret Evelyne Noygues, banore për muajin nëntor në Rezidencën e Përkthimit Letrar "POETEKA - TIRANA IN BETWEEN". Ajo është fituese e bursës së Programit Translation in Motion (TiM), për qëndrim në kryeqytetin shqiptar, si pjesë e Projektit Creative Europe, mbështetur nga BE dhe realizuar nga POETEKA. 

Evelyne Noygues (Francë) është një përkthyese letrare (frëngjisht - shqip). Në vitin 2008, pas një masteri për "Studime europiane" në Inalco (Instituti Kombëtar i Gjuhëve dhe Qytetërimeve Orientale - Paris) dhe një kursi të dyfishtë në gjuhën dhe historinë shqipe, ajo kaloi nga përkthime ne kuadrin e studimeve universitare në përkthime letrare: tregime, romane, drama, "Comics". Pasi jetoi dhe punoi në Shqipëri në fillimet e jetës së saj profesionale, ajo tashmë jeton në Paris.

Ndër përkthimet e saj:

- Disa poezi, nga Arbër Selmani (Kosovë) në revistën Rumeurs (Francë) në 2023

Le Doigt, nga Doruntina Basha (shfaqje në turne, dhjetor 2022), në Francë dhe Luksemburg, me programin "Textes sans frontières" organizuar nga Espace Jean-Marie Koltès në Metz (Francë)

- Tregime të moçme shqiptare, nga Mitrush Kuteli (Botimet QBD, Tiranë, Shkurt 2021),

- Fluturimi mbi teatrin e Kosovës dhe Shfaqja për katër aktorë, nga Jeton Neziraj (Éditions l'Espace d'un Instant, Paris, Tetor 2020)

10 poezi, nga Luljeta Lleshanaku botuar te lyriline: www.lyrikline.org/en/authors/luljeta-lleshanaku , 2020

- Bala e vogël. Legjenda e vetmisë, nga Ridvan Dibra (Botimet Le Ver à Soie, Paris, Mars 2018)

- Trans, nga Dashnor Kokonozi (Éditions Non-Lieu, Paris, tetor 2013)

- Paris (poezi), nga Maks Velo (Edicioni Emal, Tiranë, 2011)

Ajo ka përkthyer gjithashtu nga frëngjishtja në shqip librin "Comics": Skeptri i Otocarit nga autori Belg Hergé (Bénart Éditions, Paris, shtator 2014).

Evelyne Noygues  ka qenë finaliste për Çmimin e Zbulimit të Përkthimit Société des Gens de Lettres (2018) dhe Çmimin SFT ¨Pierre-François Caillé (2019) për përkthimin e romanit të Ridvan Dibrës: Le Petit Bala. La légende de la solitude.

Krahas veprimtarisë së saj përkthimore, ajo mban leksione dhe shkruan artikuj për një figurë të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, Jashar Erebara (1876-1954). Në vitin 2011, ajo iu bashkua rrjetit evropian të përkthimit teatror Eurodram, në kuadër të të cilit përktheu disa dramaturgë në gjuhën shqipe (Shqipëri dhe Kosovë).

Evelyne Noygues aktivizon një blog letrar, "Balkans pluriels", të botuar nga webmedia "Le Courrier des Balkans". Është anëtare e Shoqatës së Përkthyesve Letrarë të Francës (ATLF), e Shoqatës së Njerëzve Letrarë (SGDL) si dhe e komitetit organizues të Panairit të Librit Ballkanik (SLB) që nga krijimi i tij në 2011.

Gjatë qëndriimit të saj ajo do të marrë pjesë në veprimtari të ndryshme, që kanë më qendër përkthimin letrar.

 


#CreativeEurope4Books
#LiteraryTranslationResidency

_____

 

POETEKA welcomes Evelyne Noygues, who will stay at the Literary Translation Residency "POETEKA - TIRANA IN BETWEEN" during November. She is the winner of the Translation in Motion (TiM) Program scholarship, for a stay in the Albanian capital, as part of the Creative Europe Project, supported by the EU and realized by POETEKA.

Evelyne Noygues (France) is a literary translatress (French - Albanian). In 2008, graduated from Inalco (Institut national des Langues et Civilisations Orientales - Paris – France) with a Master2 "European Studies", after a double course in Albanian language and history, she went from university translation to literary translation. In 2011, she joined the European theatre translation network "Eurodram" where she translated several Albanian-language drama writers (Albania and Kosovo).

Among her main translations from Albanian into French are "Le Petit Bala. The legend of loneliness", a novel written by Ridvan Dibra (Editions Le Ver à Soie, Paris, March 2018), "Terre brûlée", a novel from Dashnor Kokonozi (Éditions Non-Lieu, Paris, October 2013) and "Paris" , poems written by Maks Velo (Edition Emal, Tirana , 2011) and a selection of poems from Luljeta Lleshanaku (Lyrikline, 2020). She has also translated from French to Albanian in cooperation with Arben Selimi, the comic album "Le scepter d'Ottocar" by HERGÉ (Bénart Editions, Paris, Sept. 2014).

The play "Le Doigt" by Doruntina Basha (Kosovo) was the subject of readins in 8 different readins, in France and in Luxembourg, within the frameword of the "Textes sans Frontières" programme under the theatre Espace Jean-Marie Koltès in Metz (France), in December 2022. The release of two plays from Jeton Neziraj (Kosovo) : "Flight over the Kovoso Theater" and "A Show for four actors" at Editions l'Espace d´un Instant (France), is published on 29th October 2020.

She was a finalist in the Revelation Translation Award (2018) from Société des Gens de Lettres and the "Pierre-François Caillé" Award (2019) from Société française des Traducteurs for her translation "Le Petit Bala. The legend of loneliness", by Ridvan Dibra.

Alongside her translation activities, she gives lectures and writes articles on a figure of the Albanian National Movement, Jashar Erebara (1876-1954). In 2011, she joined the European theatrical translation network Eurodram in the framework of which she translated several Albanian-language playwrights (Albania and Kosovo).

She runs a literary blog, Balkans pluriels, hosted by The Courrier des Balkans and has been a member of the Association des Traducteurs Littéraires de France (ATLF), the Société des Gens De Lettres (SGDL) and the Salon du livre des Balkans (SLB) organizing committee since its creation in 2011.

During her stay, she will participate in various activities, focused on literary translation.


#CreativeEurope4Books
#LiteraryTranslationResidency



03 November 2022

"Hartë memece për të mbyturit" përkthehet dhe botohet në maqedonisht.

"Hartë memece për të mbyturit" e Arian Lekës botohet në gjuhën maqedonase nga "Perun Artis", me përkthim të Ilir Ajdinit dhe ilustrimet nga Edona Aziri. (Ариан Лека НЕМА МАПА ЗА УДАВЕНИТЕ - mareNostrum | mareMortuum | mareMonstrum)

Dr. Sasho Ognenovski, nga "Pasthënia" e botimit:

"Hartë memece për të mbyturit" ka shtatëdhjetë e gjashtë kapituj, tetë prej të cilave krijojnë një poetikat më të bukura të shkruara ndonjëherë në letërsinë bashkëkohore botërore dhe kjo është poema "Auschwitz Detar". Aty Arian Leka shkruan për një burg që nuk shërbeu kurrë, për vuajtjet pa shkak, por që shkaktojnë gjithnjë e më shumë plagë në ekzistencën njerëzore, asaj ekzistence që nuk lejon t'i bëjë vetes as edhe një herë pyetjen prej një fjale të vetme: "Pse?" Në këtë poemë Arian Leka shkruan për detin si një darë shtrënguese, nga e cila çlirohet vetëm trupi, ndërkohë që shpirti mbetet i burgosuri i tij i përjetshëm. 

"Hartë memece për të mbyturit" ka tingullin e gjerë të një oratorioje. Nga madhështia e pjesëve poetike dhe urtësia në pasazhet e prozës formohet mesazhi krejtësisht i fuqishëm i një vepre të shkruar për t'u kujtuar gjatë, vepër që shkëlqen me hibriditetin e saj stilistik dhe veçantinë imponuese. 

"Hartë memece për të mbyturit" është vepra që përcjell një mesazh që nuk mund të mos dëgjohet. Ajo që të magjeps te kjo vepër është regjistri shprehës, i cili është i lartë dhe jashtëzakonisht kompleks, një përzierje unike e poezisë me esenë dhe shumë elementë tregimtarë, ku diversiteti stilistik jo vetëm të magjepsës, por e bën një vepër themelore, paradigmatika e të cilës ofron ngjyrime epokale.


21 October 2022

Translation in Motion - a public event

 

✍️ On the 19th of October, the translator in residence #Cord Pagenstrecher held a public reading and open discussion on the book he translated from Albanian into German "Away and among people. Memories of deportation 1973-1990", written by author Liri Lubonja, politically persecuted by the communist regime. 


✍️ The publisher of the book in Germany #Feride Berisha and the well-known Albanian publicist #Fatos Lubonja, son of the author, joined this event bringing more insights about the situation of persecuted women under the communist regime in Albania. The publisher highlighted that the book was received with interest by readers in Germany, who find similarities about certain aspects of the communist regimes in many countries of Eastern Europe.


✍️ Actress and young translator #Belkisa Zhelegu reading passages from the book highlighted the importance of this book for the education of younger generations to understand the atrocities of the totalitarian regime in Albania.

 

* * *

POETEKA in BETWEEN LITERARY and TRANSLATION RESIDENCE is part of the Translation in Motion project (1/2/21-31/8/23) co-funded by the Creative Europe program of the European Union.

#CreativeEurope4Books

 #LiteraryTranslationResidency 

17 October 2022

IN MEMORIAM për Liri Lubonjën

✍  – IN MEMORIAM për Liri Lubonjën (5.8.1925 – 18.10.2021),
përmes librit të saj "Larg dhe mes njerëzve"  -  kujtime internimi, 1973-1990 

Ju mirëpresim në bashkëbisemimin me (botuesen e veprës #Feride Berisha, me #Fatos Lubonjën dhe përkthyesin e veprës në gjemmanisht #Cord Pagenstecher si dhe aktoren #Belkisa Zhelegu.

 - KUR: e mërkurë, 19 tetor 2022, ora 19.00
- KU: Tulla Culture Center, Hiqmet Delvina, Nd. 4, Hyrja 2, Tirana

________
✍ Liri Lubonja u internua për 17 vjet në fshatrat e rrethinës së Lezhës. Në vitin 1995 ajo publikoi në Tiranë librin "Larg dhe mes njerëzve  - kujtime internimi 1973-1990",  publikuar sërish prej shtëpisë botuese "PA", Prishtinë 2021 (Viti i botimit: 2021 Faqe: 293; ISBN: 978-9951-613-30-9).  Komuniste e idealiste që prej rinisë së hershme, pas martesës Liri Lubonja jetoi në qendër të pushtetit, derisa një ditë u ballafaqua me dënimin e të shoqit dhe të të birit, të akuzuar si 'armiq të popullit', duke njohur privimet e përditshme dhe "vdekjen civile".  Në internim Liri Lubonja jetoi larg njerëzve, larg prej burrit dhe të birit, por mes njerëzve, mes të internuarve tjerë, fshatarëve, punëtoreve etj. 
Libri "Larg dhe mes njerëzve. Kujtimet e internimit 1973-1990", nuk është vetëm ditar burgu dhe internimi, por gjithashtu edhe histori e një pjese të jetës së përditshme në Shqiperinë komuniste. Gjuha e autores në veprën "Larg dhe mes njerëzve"  është e qartë, e rrjedhshme, ndërsa teknikat letrare që ajo përdor, dëshmojnë për kulturën e saj të gjerë, duke bërë që kjo  vepër tronditëse, ta përfshijë lexuesin në rrjedhën e vet, pas përfundimit të së ciëës ai do të jetë shumë më i informuar për të vërtetën e diktaturës komuniste shqiptare.

✍ Dr. Cord Pagenstecher është historian dhe përkthyes letrar nga shqipja në gjermanisht. Përveçse autor i disa monografive shkencore, ai ka përkthyer në gjuhën gjermane librin "Vajza me numrin 67 203", të Liri dhe Miro Xhungës dhe ndërkohë ka në proces pune e përkthimi edhe librin "Larg njerëzve" të Liri Lubonjës. Gjatë muajit tetor 2022 Dr. Cord Pagenstecher ndodhet në Tiranë, si fitues i bursës për përkthyes letrarë, pjesë e programit "Translation in Motion" (Creative Europe).


12 October 2022

Rigels Halili përkthen në polonisht esenë e Branko Merxhanit

Pas largimit nga Tirana, ku qëndroi gjatë muajit shtator 2022, si fitues i bursës ndërkombëtare të Programit "Translation in Motion" (TiM) dhe pjesë e Projektit "Europa Krijuese", mbështetur nga BE, nismë kjo e ndërmarrë dhe zhvilluar nga POETEKA, Rigels Halili, studiues dhe përkthyes nga shqipja në polonisht, sjell kontributin e tij të parë në kuadër të nismës për realizimin e "Antologjisë së Eseistikës shqiptare të shekullt të 20-të".  

Kontributi fillestar i Rigels Halilit për veprën e pritshme nis me esenë e Branko Merxhanit "Njeriu dhe Kombi - Dialog me një të vdekur", botuar për herë të parë në revistën e mirënjohur PËRPJEKJA SHQIPTARE (Viti i II,eseTiranë, Shkurt - Mars 1938, Nr. 14-15,  fq.71-76),Titulli polonisht është "Człowiek i naród". Prej këtej Rigels Halili do të vijojë punën përkthimore edhe me autorë të tjerë përfaqësues të eseistikës shqiptare.

Përveç veprimtarisë përkthimore, Rigels Halili mori pjesë gjithashtu në Konferencën e  50-të Ndërkombëtare të Studiuesve të Baladës (shtator 2022), organizaur nga Akademia e Shkencave e Shqipërisë, ku ai u paraqit me kumtesën: "Between geography and motives. Mapping the ballad of immurement in Albania in the 20th century", mbajtur në Tiranë dhe në Universitetin "Eqrem Çabej" në Gjirokastër. 

#CreativeEurope4Books
#LiteraryTranslationResidency

Branko Merxhani - Człowiek i naród

 

Pojechałem raz jeszcze do Monastyru, również po południu. Spokój tamtych stron raduje me serce i pozwala, by moje myśli otworzyły się wzdłuż i wszerz. Także i tym razem nie zastałem Mnicha. Jak tylko nastał świt udał się już doglądać pola. Nie było także jego pomocników, mnichów pomniejszych. Zapomnieli uwolnić swojego stróża, psa przywiązanego do drzewa. Ów, jak tylko mnie zobaczył, poderwał się z ziemi i zaatakował taką furią, że mało brakowało, by się poddusił łańcuchem przywiązanym do szyi. Pokazawszy kilkakroć swoje ostre zęby szczekał i szczekał, aż w końcu oddaliłem się tak bardzo, że nie mógł już więcej ani mnie widzieć, ani wywęszyć. Udałem się za Monastyrem w stronę morza, usiadłem na jakimś kamieniu i zacząłem spoglądać w błękit. I tam właśnie zdarzyło się coś tak dziwnego, że nie zapomnę tego do końca moich dni. Otóż, choć może zdawało mi się, znienacka pojawił się obok mnie Ojciec A.B, stary mnich i dialektyk, o którym opowiedzieli mi dawno temu, że odszedł był. I tak ze mną zaczął rozmawiać:

- No, co tam słychać, drogi przyjacielu, w tej twojej Albanii? Wielką mam ochotę, by się dowiedzieć od ciebie czegoś nowego. A wiesz, przecież, że nie jestem nieokrzesanym gburem, jak ci inni tam, w środku. Jestem człowiekiem uczonym.

- Och, jakże się raduję – odpowiedziałem, jakbym go znał od lat i nie wiedział, że już nie żył. I dodałem: - W Albanii bez zmian! Mnie się wydaje wszystko być takim, jak zawsze. Wieściami będzie to, co zrobimy my, lub nasi synowie. Lecz, mnichu, powiedz mi, jakiego rodzaju nowin oczekujesz?

- No cóż, ot powiadają, że w tym kraju jest kryzys rządowy, kryzys gabinetu, kryzys…

- A! Zatem i ty jesteś Politykiem! Nie wiedziałem o tym. Mnie takie sprawy zupełnie nie interesują. Nie zwracam uwagi na gaworzenia polityków. Dla mnie polityka, kryzysy, zmiany gabinetowe itd. itp. nie są niczym innym jak tylko kłamliwe opowieści, kawiarniane słowa, pełne magii i chytrości, jeden wielki teatr, komedia, niczym innym. Jak to możliwe, że tu, na tej pustyni, gdzie przebywasz, nie pozbyłeś się myśli o rządach, kryzysach gabinetowych itd.?

- W rzeczy samej często rozmyślałem nad ideą Kosmopolityzmu i wielokroć doszedłem do wniosku, że wszelkie wysiłki ludzi na polu polityki, rządów, kryzysów, wojen są po prostu bezsensowne. Czyz nie jesteśmy wszyscy ludzie tacy sami? Przecież, tyle pieniędzy wydaje się na wojny, tylu ludzi przypłaca to głową! Czemu nie znieść wszystkie granice, które dzielą narody?

- Ale jak? Zniknęły?... Gdyby zostały zapisane kredą na jakiejś czarnej tablicy szkolnej, lub kijkiem na jakimś piasku, to rzecz, o którym mówisz, byłaby nader prosta. Tyle tylko, że tak nie jest. Nic tu nie możemy poradzić.

- Dlaczego nie możemy poradzić? A gdyby narody dogadały się, gdyby dały sobie słowo….

- Rzecz w tym, że one tego nie chcą. Są takie narody, które zmęczyły się samym sobą, tu nie ma sprawy, niech dalej śpią. Pozostaje jednak garść takowych, które nie wykazują jakiegokolwiek znaku zmęczenia. Stoją na nogach z rozdziawionymi oczami niczym głodne wilki, ich mądrość sprawia, że nie mogą się uspokoić, lecz nieustannie pcha ich do nowych zdobyczy i panowań, nigdy siebie nie nasycając. I tak wybuchają wojny. Kto mógłby na początku tego wieku przewidzieć, że Japończycy ujawnią się z taką siłą witalną, wydobywając się z ciemnych zakątków Azji?

- Dobrze, zostawmy narody i zajmijmy się ludźmi, indiwiduami, czyli tymi, z których składają się narody. Przyjmij, że ludzi, którzy pragną spokoju i którzy nie mają innego celu, jak tylko w miarę możliwości spędzać życie bezpieczni i szczęśliwi, i którzy nie dbają o wojsko, wojny, narody, zwycięstwa i chwałę itd., słowem ludzi pokojowych, przybywa coraz więcej z każdym dniem.

- Ci, co są słabi i zmęczeni. Szukają szczęścia. A szczęście dla nich to spokój i sen. Zaś ci silni szukają innego szczęścia – wysiłków, niebezpieczeństw, zwycięstw….

- Nie umiem rozstrzygnąć, czy są silnymi, czy słabymi, ale wiem za to jedno: ilość ludzi, którzy chcą spędzać życie w pełnym spokoju, z dala od zamętów, waśni i wojen, rośnie z dnia na dzień.

- Nie dokonałem wyliczeń, ani w odniesieniu do teraźniejszości, ani do przyszłości.

- Mówię przynajmniej o Europie. W innych częściach świata sprawy być może mają się inaczej. Jednak, tam również ludzie zaczną myśleć podobnie jak myśli teraz większość Europejczyków.

- Być może! Wszelako, ja nie lubię myśleć o rzeczach, których dziś jeszcze nie ma. Takimi frazami jak „tak się stanie", lub „zobaczymy" kierują się ci, którzy uprawiają prorokowanie. Ja nie wiem, co stanie się jutro. Ba, wątpię, czy wiem, co dzieje się dziś. Jutro może się dziać tak, ale równie dobrze może się dziać i siak. Kto może wiedzieć, czy w kraju, w którym władają słabi, silni nie dojdą do władzy? Prawda jest taka, że Przyszłość jest w naszych rękach; ale nie możemy bawić się w przewidywania i przepowiednie. Nawet najmądrzejszy wśród nas nie może przewidzieć z dokładnością, co stanie się jutro. Niemniej, mnie się wydaje, że Przyszłość nie będzie należała do słabych.

- Wszak, idea Kosmopolityzmu jest bardziej sprawiedliwa niż idea Miłości ojczyzny.

- Nie wiem. Wiem za to jedno: nie mogę zostać kosmopolitą mimo, że idea wydaje mi się słuszna, gdy o niej myślę. Kosmopolityzm nie zdołał jeszcze wejść w mój szpik, wmieszać się w moich żyłach, zostać moją własnością i władać moimi uczuciami. Kosmopolityzm jest dla mnie obcym wyobrażeniem. Mogę go zrozumieć tylko logicznie. Nie jest jednak moim uczuciem.

- Ależ może zostać uczuciem twoich synów. Środki komunikacji, łatwość podróży, nieskończona ilość książek, różnego rodzaju szkoły, które otwierają się codziennie, języki, których się uczymy….

- Wszystko to wiem. Wiem również to, czego jeszcze nie jest wiadome. Być może jest tak, jak mówisz. By moi synowie wyrośli na kosmopolitów, musiałbym jednak wysłać ich do innych krajów, do Rzymu, lub do Paryża, trzymać ich z dala od ich rodzimego języka, żeby nie słuchali niczego po albańsku dokoła, czyli, żeby wyrośli bez żadnej Ojczyzny, ucząc się od nauczycieli kosmopolitów, w dziesięciu językach, i żeby krążyli z jednego kraju do drugiego przez całe ich życie. Pamięć ich dzieciństwa nie mogłaby być albańska, ale nie mogłaby również być włoska, czy francuska, ponieważ celem Kosmopolityzmu nie jest ocalenie naszych synów od przepaści jednej Ojczyzny, by skazać ich na pustynię innej. Ojczyzna przed wszystkim innym jest pamięcią dzieciństwa. Dopiero później dochodzą dziedzictwo i inne powody. Jakże mógłbym uczynić swoich synów Kosmopolitów, skoro samemu nim nie jestem, ani nie czuję, by Kosmopolityzm był lepszym niż Ojczyzna? Oddalić się od nich, zniknąć, nie zobaczyć nigdy więcej tylko dla dobra Kosmopolityzmu? To wydaje mi się przesadą. Wiesz, zatem, jak wychowam swoich synów? Otóż, pozwolę, by przyszli na świat tam, gdzie się urodzą, pozwolę, by moje słowa spłynęły do nich tak po prostu, jak się dzieje, pozwolę, by moja obecność i świat dokoła wpłynęły na nich zupełnie swobodnie; będę się starał tylko budzić wszystko w ich wnętrzu, życie, które mają, wszystko, co jest ich, jeżeli mają coś swojego. I niech zrobią, co zechcą. Ja jednak nie mogę przestać być Albańczykiem, bo chce tego jakaś teoria, czy uczucie, nie moje, lecz obce….

- Przecie, z czasem wszyscy ludzie staną się kosmopolitami. Narody to zbiorowiska ludzi, którzy żyją wspólnie. Od momentu, kiedy te grupy nie uznają za rzecz rozsądną żyć wspólnie, mieć jedną ziemię, jedno niebo, jedną krew, zacznie pomału zanikać także uczucie, że naród jest osobą, jednością, i tak zacznie się jego rozpadanie, stanie się drobnostką.

- W każdej epoce Cywilizacji rodzi się uczucie kosmopolityzmu z powodu zmęczenia narodem czy polityką. Rzymianie w okresie swojej zaawansowanej cywilizacji głosili: „Ubi bene, ibi patria". Wówczas również było sporo takich, co śnili o sprawach, które powiadasz na nowo teraz po wielu wiekach. Jak widzisz więc, twoje teorie bynajmniej nie są nowe. Po Rzymianach pojawiły się inne narody i stanęły na nogach, żyły wspólnie i w końcu każdy a nich znalazł swoje miejsce, opasając się swoimi etnicznymi granicami. Jak ty nie dostrzegasz, że Kosmopolityzm jest jednym z objawów cywilizacji?

- Jesteś patriotą, brawo!

- Dziękuję, lecz „patriotą" nie jestem. To słowo jeszcze nie osiadło się w języku albańskim. To wielkie słowo, słowo dnia, używa się wszędzie, ma różne kolory, różnorakie twarze, znaczenia, głosy! Nie lubię dostać tytuły, które pasują do wielu sztamp. Tym bardziej cechy, które wymagają zdolności. Powody, które mnie pchają do działania w taką, czy w inna stronę, są tak mieszane, że ja sam nie jestem w stanie ich pojąć. I, prawdę mówiąc, zupełnie mnie to nie martwi. Wręcz przeciwnie, ten stan sprawia mi radość. Pozwala mi głębiej poczuć wszystkie moje zmartwienia i wraz z nimi także samo sedno wszelkich niezrozumiałych i mętnych przyczyn naszej egzystencji. Podoba mi się nie móc tłumaczyć jakieś moje działanie. Czym jest bogactwo przyczyn, gdy próbuje je tłumaczyć? Ileż ubogie jest wszelkie tłumaczenie, tyleż bogate jest życie! Życie, które jest świeże i młode, samoczynne, bez początku i końca, bezgraniczne, mistyczne, po trzykroć głębokie, anarchiczne i niewytłumaczalne, pełne mitów i problemów, ironiczne i surowe, szalone, obiecujące i obojętne, hojne i złośliwe….

- No, to czemuś nie akceptować moich pomysłów, skoro życie jawi się tak szerokie i bogate, a ty tymczasem mącisz je w ciemnych ciasnościach patriotycznych?

- Słuchaj tu, mnichu! W wysokiej połoninie, otoczonej czterema ostrymi jak nóż szczytami i określanej jasnymi granicami, którą ludzie nazywają Ojczyzną, tam urodziłem się tam leżą kości moich dziadków, tam mnie od małego karmiono i wychowano. Każde wspomnienie tej połoniny należy do mnie. Ta młodość jest już tak głębokim i mocnym wspomnieniem, że sprawia, iż kocham swoją Ojczyznę. Tam, na tej połoninie odnalazłem siebie i nadal stoję, raz chętnie, a innym razem już mniej. Na tej połoninie chodzę, biegam, smucę się, bawię, martwię się, męczę i wpadam w sen.

To polana, na której widzę słońce i się grzeje, lub chłodzę się, szukając grot i chowając, znikam, szukam cieni pod drzewami i bystrych wód. A, jak jest potrzeba, by się ruszać, to wałęsam się po tej polanie, a spotykają mnie tysiące trosk, małych i dużych, mieszam się w sprawy ludzkie, brudzę się nimi, by następnie, niczym złoto wydobywające się z pieca wyjść oczyszczonym na światło dzienne. Czym jest polityka, jeżeli nie lekiem na czystość i energię – zielem oczyszczającym? Owszem, są i inne obszary na ziemi, ale gdzie indziej, który z nich jest tak przepełniony starymi i nowymi wspomnieniami? Która polana jest bardziej dziwaczna, żywa, czy bogatsza w linie, cienie, świeżości, kolory, pałace i sny? Dlaczegóż mam wybrać inną polanę. Cały świat jest jedną szeroką i długą polaną, lecz, ponieważ jest za duży dla oczu jednego człowieka, każdy stawia granice dokąd sięga jego wzrok, a w ramach tych granic współżyje wraz z innymi ludźmi, którzy z powodu długiego już wspólnego życia na tej małej polanie wiążą się ze sobą, stając się kuzynami. Gdy już posiadam moją Ojczyznę – a noszę ją w swoim wnętrzu – czemuś nie lubić jej bardziej od wszystkich innych ojczyzn? Jesteśmy, lub stajemy się patriotami tylko wtedy, gdy żyjemy w ramach naszego Narodu. Żyjemy nie dla Narodu, ale w ramach Narodu. Dlaczego go zostawić? Wszystkie narody są podobne do siebie – jak to powiedziałeś, to „zbiorowiska ludzi" – i nie warto dokonać wyboru. Mnie podoba się zostać tym, kim jestem i tam, gdzie jestem.

- Ależ ja nie rzekłem, żebyś zmieniał Ojczyznę, powiedziałem tylko: „zostań kosmopolitą".

- Toż to samo przecież. Jedno pociąga za sobą drugie. Ja nigdy nie będę się starał wyjść poza mój Naród. Dobrze mi tak i tam, gdzie się znajduje. Tak samo jednak męczy mnie myślenie stale tylko o moim narodzie. Z każdym przypadkiem i przejawem losu, ja czuję, że nie mogę wyodrębnić się z mojego Narodu. Zatem, po co bym potrzebował, żeby mieć go stale na uwadze? Ja jestem i muszę przystosować się do swojego położenia, więc nie traktuję swojego narodu jak jakiegoś organu, czy opory mi potrzebnych, tudzież zakątku do szukania schronienia w obliczu zagrożenia. Opieram się na nim, aby potrząsać moimi gałęziami. Lubię żyć wewnątrz Narodu na swoje konto i, opierając się o nim, stać się więcej człowiekiem, to znaczy czymś lepszym i lepiej ulepionym niż zwykły człowiek.

- Czyli ty również zapominasz o Narodzie i czujesz się czymś żywym, być może jako człowiek!

- Nie! Skoro posiadam sumienie Narodu, wszelkie moje myśli i działania podlegają samo przez się pewnej dyscyplinie. Każde sumienie czyni człowieka lepszym. Ponadto, ja myślę, że tylko ten, kto dobrze odczuwa swoją narodowość może głęboko odczuć również inne narodowości. A, gdy idzie o innych, lubię tylko tych, którzy rozumieją, że wszystkie narody są do siebie podobne, a mimo tego troszczą się o to, co jest ich specyfiką narodową, wznosząc ją każdego dnia wyżej i wyżej. Uczucie miłości do Ojczyzny jest jak instynkt. Tylko z pomocą tego instynktu możemy rozumieć narody, a przez nie także człowieka. Tak pojmuję ja Kosmopolityzm. Nie jest to stan, który można osiągnąć za jednym machnięciem. Musi przechodzić przez pewne etapy. Po pierwsze, musimy odczuwać siebie takimi, jakimi jesteśmy. Dopiero gdy czujemy dobrze siebie i możemy dobrze analizować, będziemy w stanie głębiej rozumieć nasz Naród. Od naszej narodowości przejdziemy do innych, potem wrócimy do siebie i dopiero na końcu będzie w stanie w pełni pojąc Ludzkość. Wszyscy ci, którzy deklarują się jako kosmopolici bez przejścia przez te etapy, traktują tę sprawę bardzo powierzchownie i nie sięgną nawet po próg zrozumienia Ludzkości. Oni tylko występują z powierzchownymi uogólnieniami, a myślą, że czegoś dokonali. Czy jest coś bardziej łatwego niż uogólnienia? Zazwyczaj to właśnie jest głównym zajęciem naszej gawiedzi i zarazem szczytem lenistwa…

- Ależ czego szuka człowiek w narodzie?

- Człowiek i naród to dwa znaczenia, które uzupełniają siebie. Człowiek przedstawia wszystkie siły własnego narodu, jego marzenia są marzeniami narodu, jego nadzieje także nadziejami tegoż. Jeżeli mój naród gubi swoje nadzieje, ja dam mu swoje. I na odwrót, od niego wezmę wiarę, gdy mnie ogarnie smutek. Jeżeli mój naród nie ma żadnej wiary i wałęsa się po bezdrożach beż żadnego ideału, to wówczas dam mu swoje nadzieje i ideały, ale i tak siłę, by je stworzyć i urzeczywistnić, znajdę w moim narodzie. Jeżeli mój naród oślepł i nie jest w stanie dostrzec moc, jaka tkwi w jego wnętrzu, to ja swoimi oczyma wskażę mu drogę, aby jasno i pięknie dostrzegł ukrytą w nim potęgę.

- Dziwota! Ukazały się przede mną sprawy, o których nie pomyślałem nigdy wcześniej. Uczucie miłości Ojczyzny wyschło we mnie z powodu tych całych dzikich krzyków, jakie słychać wokół tego słowa.

- Nie trać nadziei mnichu!. Jeżeli nie czujesz już miłości do ojczyzny w swoim sercu, lub nie możesz w nią wierzyć, wszak możesz być człowiekiem prawym, wystarczy być wiernym swojej Ojczyźnie i nie wstydzić się wymienić jej imię. To też rodzaj wiary. A tu, w środku pustyni i ciszy śmierci, możesz o tym wszystkim rozmyślać. Ja już ruszam w drogę. Jadę mieszać się ze swoimi ludźmi, wylać wszystkie moje siły w bezkresną głębi, którą nazywa się narodem, roztopić moje życie, odczuwając głęboko wszystkie smutki życia narodowego, z bólem, ochoczością, zasmuceniem i przygnębieniem. A, gdyby zostało gdzie zapisane, że mój naród zniknie, ja wciąż będę uradowany. Kocham go do takiego stopnia, że mogę umrzeć, przeżywając jego agonię jako swoją. Nic na tym świecie nie zasługuje na lament, albowiem umiera. Mogę być właśnie takim: albo pokorną owcą w stadzie ludzi, albo ich przodownikiem. Nie znam innego ratunku oprócz jakiejś groty na pustyni. Nie mogę jednak zostać mnichem po wsze czasy. Nie starczy mi lenistwo, ani tez myślenie. Chcę i jego kryzysu: energii. A noszę w sobie cień śmierci, żeby natchnął pasję życia. Śmierć jest dla ludzi właściwym zielem, które zawsze budzi w naszym wnętrzu strach życia.

- A ja, umarły, co mogę powiedzieć?

- Szusz! I odejdź już! Twoją duszę noszę ja w sobie – ja, żywym będąc i twoim rodakiem!...

Jego cień zniknęła i więcej już nie widziałem na oczy.

 

Tekst pochodzi z: Përpjekja Shqiptare, nr. 14-15, 1938

Tłum. Rigels Halili

 

 

* The translation was facilitated by the residency in POETEKA in BETWEEN supported by "Translation in Motion" Project, funded by the Creative Europe Programme of the European Union. Original title: Njeriu dhe Kombi.

 


Total Pageviews