Nga Silvana Leka: Roli i letërsisë në mpakjen e keqkuptimeve ndaj tjetrit

"Ballkani nga ballkoni"/ Roli i letërsisë në mpakjen e keqkuptimeve ndaj tjetrit

Fatmira Nikolli – Një ndalesë te roli letërsisë dhe i përkthyesve letrarë në ngushtimin e mosnjohjes dhe keqkuptimeve ndaj "Tjetrit", aq shpesh të përmendura në kontekstin ballkanik. Po sikur të shohim nëse letërsia na bashkon dhe na bën të kuptojmë sa ngjajmë, na vetëdijëson se keqkuptohemi, se njihemi pak e njihemi keq, se ka më shumë gjëra që na afrojnë se na largojnë? Në takimin e djeshëm "Një copëz Ballkan nga Ballkoni i Botimeve POETEKA" – Ditënetët e librit", Muzeu Historik Kombëtar, për rreth dy orë u bisedua mbi shkrimtarët e Ballkanit dhe përkthimet e tyre në gjuhën shqipe, mbi përkthyesit shqiptarë dhe rolin e tyre jo vetëm në sjelljen e letërsisë bashkëkohore në gjuhën shqipe, por edhe në përkthimin e shkrimtarëve shqiptarë në gjuhet e "vogla" të Ballkanit. E ftuara e veçantë e kësaj veprimtarie ishte prozatorja, gazetarja dhe psikologia nga Bosnje-Hercegovina, Emina Zuna. Ajo do të qëndrojë gjatë muajit maj në Tiranë, si fituese e bursës për në Rezidencën letrare, "Poeteka-Tirana in Between", pjesë e programit "Reading Balkans, 2018" dhe që prej 6 vjetësh zhvillohet në kryeqytetin shqiptar me mbështetjen e rrjetit TRADUKI, Ministrisë së Kulturës, Creative Europe, Ambasadës gjermane dhe Ambasadës austriake.
Shkrimtari Arian Leka bashkëbisedoi me përkthyesit e spikatur të letërsisë ballkanike në gjuhën shqipe, Milena Selimi dhe Ben Andoni, rreth rrugës dhe përvojave që ata kanë pasur në përballjet e tyre me letërsinë e vendeve të Ballkanit. Një copëz Ballkan nga ballkoni i botimeve "Poeteka", nën logon "Balkan from the balcony", pasi shqyrtoi përvojat pozitive që janë arritur, që nga fillimet, duke trajtuar edhe problemet që hasen në sistemin e fragmentarizuar që ndeshen ku lexuesi përballet me shkrimtarët e rajonit, cilësia e përkthimeve, mungesën e këshillimit letrar, domosdoshmërinë që kjo letërsi të përfshihet në kurrikulat shkollore e sidomos në vëmendjen që duhet treguar në përgatitjen përkthyesve të rinj nga shkolla e gjuhëve të huaja. Në bashkëbisedim u përfshinë edhe përkthyeset e njohura Dorota Horodyska, përkthyesja Maria Roces Gonzales, Mimoza Hysa dhe gazetarja Violeta Murati.
PËRSHËNDETJE, JAM FQINJI!
Ligjëratën kryesore me titull "Paragjykimet ndaj letërsisë bashkëkohore të fqinjëve" në takimin "Ballkani nga ballkoni" e mbajti Dr. Silvana Leka (drejtore e "Botimet Poeteka"), e pjesë prej asaj ligjërate po boton "GSH" sot.
Është vërejtur nga të gjithë se panjohuria më e madhe letrare nuk vjen nga "letërsitë e largëta" mes tyre. Panjohuria apo mosdijenia në shkallë të lartë vjen mes fqinjëve. Ky fenomen i vërejtur sidomos mes kulturave kufitare nxit debatin nëse me të vërtetë letërsia dhe përkthyesit kanë ndonjë rol a mision në sheshimin e disa tabuve dhe klisheve, që mbahen ende në këmbë dhe që ekzistojnë jo vetëm mes njerëzve të thjeshtë, por edhe mes atyre që janë të përfshirë në fushën e kulturës.
Një nga stereotipat më të zhvilluara është ai i mosbesimit se nga letërsitë "e vogla" të rajonit tonë dhe sidomos nga letërsitë e fqinjëve, mund të priten zhvillime pozitive, hapje dhe mbi të gjitha kryevepra të reja ballkanike.

Ndeshen dy forma paragjykimi. Serbët, kroatët, maqedonasit, malazezët, boshnjakët, sllovenët apo edhe më gjerë bullgarët, rumunët apo grekët zor se besojnë se prej Shqipërisë mund të vijë kryevepra të pritshme. Deri ku e në ç'masë qëndron kjo e vërtetë? A kanë ata dijeni se çfarë po ndodh sot në arenën letrare shqiptare? A janë në kontakt me botues, me çmimet, me autoritetet që mbështesin kulturën e shkruar apo dhe me autorët vetë?
Po ashtu, edhe prej Shqipërisë vjen i njëjti mosbesim. Kryeveprat e fqinjëve janë bërë dikur dhe një herë e një kohë. Sot nuk ka të njëjtin nivel dhe të njëjtin vijim. Ato që shkruhen sot duhet të maten me kryeveprat e dikurshme dhe të ngjasojnë me llojin dhe modelin e veprave të Boris Pahor, Vladimir Bartol, Mirko Kovaæ, Ivo Andriæ, David Albahari, Meša Selimoviæ, Danilo Kiš, Luan Starova, Drago Janèar, Blaze Koneski, Odisea Elitis, Niko Kazanzaqis, Mircea Eliade, Lucian Blaga, Nikolay Haytov, Valeri Petrov etj. Ky është pak a shumë modeli i "bukurisë klasike" me të cilin ushqehet lexuesi shqiptar. Nëse nuk ngjason me këta shkrimtarë dhe nëse nuk shkruan stilistikisht si ata dhe me temat e tyre "të mëdha", letërsia që vjen prej këtyre vendeve shpërfillet dhe nënçmohet.
Por a kanë paragjykim botuesit dhe prej tyre edhe lexuesit shqiptarë se edhe prej letërsisë së re të rajonin nuk pritet diçka e re? Po në të vërtetë çfarë po ndodh? Mund të mjaftohemi sot vetëm me modelin e "bukurisë klasike" që vjen nga Ballkani? A është i vetëmjaftueshëm "klasicizmi ballkanik" edhe për kohërat në të cilat jetojmë? A mund të mbulojë kjo letërsi klasike edhe ato që ndodhën pas shpërbërjes ish-Jugosllavisë? A janë aty luftërat e reja të fundit të shekullit XX? A janë aty rizgjimet e nacionalizmave, lufta për identitete të reja, si identiteti për gjuhë apo format e etnocentrizmit dhe urrejtjeve të Ballkanit të ri? Sigurisht që jo. Përtej vlerave të tyre të pamohueshme e të gjithëkohshme, bukuria klasike e letërsisë ballkanase e ka të pamundur t'i përgjigjet çdo ndryshimi që ka ndodhur në strukturën sociale, shpirtërore dhe kulturore të ballkanasve të shekullit të ri. Atëherë duhen kthyer sytë se çfarë ofron letërsia më e re. Por a janë ata në të njëjtën hulli, duke shkruar me mjete dhe qasje të tjera kryeveprat e tyre? Sigurisht që po. Këtë e dëshmojnë sukseset ndërkombëtare të mjaft shkrimtarëve më të rinj nga Ballkani, që po publikohen nga botues seriozë në Gjermani, Francë, Itali, Britani, Spanjë. Pra kemi hyrë në një zonë kur letërsia më e re nga rajoni ynë po konformohet, krahas traditës letrare. Por a kemi hyrë edhe ne, me editorinë shqiptare në rrjedhat e letrave moderne dhe bashkëkohësinë ballkanike?

Nëse e marrim të mirëqenë faktin se kontaktet janë zgjeruar, duhet të shtrojmë pyetjen se nga e merr informacionin lexuesi shqiptar? Kush e zotëron "të drejtën" dhe përgjegjësinë e rekomandimit letrar. Botuesit? Kritika letrare? Revistat e specializuar. Qarqet e katedrave dhe bota akademike? A e kanë kryer ata këtë?
Me gjithë disa zhvillime, duket se ende jo. Po a janë ata vetë vërtetë të informuar se çfarë ndodh, sesi po zhvillohet dhe a ndiqen me interes e pa shpërfillje zhvillimet me të fundit që po ndodhin të letërsinë ballkanike? Jo. A ka dikush dijeni se sa përkthyes të kualifikuar kemi nga gjuhët e fqinjëve? A janë këta përkthyes vetëm "marrës", nga ata që vetëm përkthejnë nga gjuhët ballkanike drejt shqipes apo janë edhe "tejçues", që mund të marrin përsipër edhe iniciativa më të mëdha, siç është përkthimi i veprave të autorëve shqiptarë në gjuhët e fqinjëve. Nga një statistikë e botuar vetëm dy muaj më parë, në mars të vitit 2018, vërejmë me kënaqësi disa, për të mos thënë se pjesën më të qenësishme të autorëve që u shpallën si më të mirët me librat e tyre të botuar që nga viti 2000 në hapësirën e ish-Jugosllavisë janë sjellë në shqip nga "Botimet Poeteka".

Mes tyre janë emrat e Tomaz Salamun, Daša Drndiè, Andrej Nikolaidis, Georgi Gospodinov, Srdjan Valjareviæ, Nikola Madzirov, Faruk Šehiæ, Emir Imamoviæ Pirke, Aleksandar Hemon, Renato Baretiæ, Miljenko Jergoviæ, Abdulah Sidran, Lejla Kalamujiæ etj janë botuar nga "Poeteka". Madje, disa prej tyre, si Daša Drndiè, Andrej Nikolaidis, Nikola Madzirov, Emir Imamoviæ Pirke, Renato Baretiæ apo Lejla Kalamujiæ kanë ardhur dhe qëndruar në Tiranë. Falë festivalit "Poeteka" apo falë rezidencës letrare "Poeteka – Tirana in between", që sot numëron vitin e vet të gjashtë të themelimit dhe që në sajë të bashkëpunimit me institucione të rëndësishme, si Ministria e Kulturës, Traduki, Creative Europe, Ambasada e Austrisë, Ambasada e Gjermanisë Instituti "Goethe" apo së fundi edhe Programit "Reading Balkans", ka mundur të sjellë me qëndrim një mujor në Tiranë 35 shkrimtarë nga rajoni dhe Europa, të cilët kanë lënë mbi 400 faqe krijimtari, ditare, poezi apo vepra të nënshkruara në rezidencën e Tiranës, pranë rrugës "Dërhemi", që tashmë ka filluar të jetë një destinacion. Sigurisht që një ndihmesë dhe një gjendje të veçantë në afrimin mes kulturave letrare të fqinjëve ka dhënë dhe vazhdon të japë "Rezidenca europiane të shkrimtarëve dhe e përkthyesve letrarë 'Poeteka-Tirana in Between'. Në këtë gjerësi dhe valë është edhe revista "Poeteka", partnere me "Eurozine", e cila sapo ka botuar numrin e vet të 47 në 13 vjet qëndrueshmëri në skenë kulturore shqiptare…

Nga Silvana Leka: Botimet POETEKA DHE Paragjykimet ndaj letërsisë bashkëkohore të fqinjëve

Paragjykimet ndaj letërsisë bashkëkohore të fqinjëve

17/05/2018, 09:27

Sot në Atriumin e Muzeut Historik Kombëtar, në agjendën e veprimtarive "Ditënetët e librit", një ballafaqim i brishtë mes letërsisë së vendeve të Ballkanit. Një copëz Ballkan nga ballkoni i botimeve "Poeteka" nën logon "Balkan from the balcony", trajtohen shkrimtarët e rajonit, përkthimet dhe përkthyesit e tyre si dhe roli i botimeve nga "gjuhët e vogla" të gadishullit që, edhe pse muret formale janë rrëzuar, vazhdojnë të mos komunikojnë mirë mes tyre. A e njohim letërsinë e "tjetrit fqinj" dhe a kemi ndaj letërsisë së fqinjëve paragjykime?

Nga Dr. Silvana Leka

Paradoksalisht "letërsitë e largëta" nuk janë të panjohura mes tyre. Ato komunikojnë. Letërsia e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, letërsia e Kanadasë, letërsia që vjen prej Australisë, letërsia ruse, letërsia kineze apo edhe ajo që mbërrin nga Japonia, njihen në Shqipëri. Të panjohura mbeten pikërisht "letërsitë e vogla" të fqinjëve. Qëllon që t'i kemi pikërisht në kufi, por nuk ua njohim autorët, siç nuk u njohim as jetën letrare, botuesit, çmimet, revistat letrare apo kur i zhvillojnë panairet. Ekziston një mosdije e plotë se çfarë ndodh në letërsinë ballkanike dhe si janë rrjedhat e saj sot. Për çdo shtet mjaftohemi me nga një autor dhe kaq duket se është e mjaftueshme. Por kaq nuk mjafton. Letërsia e një vendi nuk është thjesht një emër në hartë, siç janë kryeqytetet. Letërsia e secilit vend ka të kaluarën e vet, traditën letrare, por ka apo duhet të ketë sigurisht edhe një të sotme, një bashkëkohëse dhe prej këtej duhet të ketë edhe të ardhme. Cili është përfytyrimi ynë për shkrimtarin ballkanik? Një nga stereotipet më të zhvilluara sot në rajonin ballkanik është ai i mosbesimit. Zor se besojmë se nga letërsitë "e vogla" të rajonit tonë mund të priten zhvillime pozitive letrare. Zor se mund të pranojmë se nga letërsitë e fqinjëve mund të vijnë kryevepra të reja. Duket sikur porta është mbyllur për letërsinë bashkëkohore. Në qendër janë vetëm emrat e mëdhenj, vetëm klasikët letrarë.

Dy janë format më të shpeshta të paragjykimit, që ndeshen kur flitet për letërsinë e fqinjëve në Ballkan. Pyetjet mund të shtrohen kështu: a besojnë dhe janë të gatshëm botuesit serbët, kroatët, maqedonasit, malazezët, boshnjakët, sllovenët apo edhe më gjerë bullarët, rumunët apo grekët të besojnë se prej autorëve shqiptarë mund të vijnë vepra me cilësi të lartë letrare? Apo paragjykimi i tyre ndaj kësaj "letërsie të vogël" dhe "të re" është ende në veprim? A kanë botuesit dijeni këta botues se çfarë po ndodh sot në arenën letrare shqiptare? Apo edhe atyre u mjaftojnë klasikët dhe nuk duan të ecin mbi akull dhe të zbulojnë emra ende të konfirmuar nga "autoritetet letrare". A janë në kontakt këta botues me botuesit vendas? A kanë besim dhe a ndikojnë tek ata çmimet letrare që jepen në Shqipëri? Kanë botuar ata letërsi shqiptare apo askush nuk dëshiron ta sfidojë rendin e vendosur letrar? Ana tjetër e pamjes është përjetimi ynë. Edhe prej Shqipërisë vjen i njëjti mosbesim. Duket se edhe botuesit shqiptarë dhe prej botuesve edhe lexuesit, mendojnë se kryeveprat e fqinjëve janë shkruar dikur dhe se sot prodhohet diçka që nuk mund të krahasohet me mjeshtrit e letërsisë. Pak janë ata që besojnë në Shqipëri se letërsia që shkruhet sot në Ballkan ka të njëjtën përmasë, vlerë dhe rëndësi me letërsinë e paraardhësve letrarë. Besohet se rekordet janë vendosur dhe gjithë sa shkruhet nga autorët bashkëkohorë nuk maten dot me kryeveprat e Boris Pahor, Vladimir Bartol, Mirko Kovać, Ivo Andrić, David Albahari, Meša Selimović, Danilo Kiš, Luan Starova, Drago Jančar, Blaze Koneski, Odisea Elitis, Niko Kazanzaqis, Mircea Eliade, Lucian Blaga, Nikolay Haytov, Valeri Petrov etj.

Ky është pak a shumë muri i pakalueshëm i "bukurisë klasike" me të cilin ushqehen stereotipat e lexuesit shqiptar. Nëse shkrimtarët e rinj të rajonit nuk ngjasojnë me "dinozaurët letrarë" dhe nëse më të rinjtë nuk shkruajnë stilistikisht si ata, duke iu drejtuar temave të tyre "të mëdha universale e kombëtare, letërsia nuk vlen dhe nuk meriton vëmendje. Por është i vetëmjaftueshëm "klasicizmi ballkanik" për kohërat në të cilat jetojmë? A mund të mbulojë kjo letërsi edhe ato që ndodhën pas shpërbërjes ish-Jugosllavisë? A janë aty luftërat e reja të fundit të shekullit XX apo zhvillimet, krisjet dhe thyerjet që ndodhën në shoqërinë dhe në kulturën shqiptare pas vitit 1990? Rizgjimet e urrejtjes, të nacionalizmave a janë të pranishme në të ashtuquajturën letërsi klasike tonën dhe të fqinjëve? Sigurisht që jo. Përtej vlerave të tyre të pamohueshme e të gjithëkohshme, bukuria klasike e letërisë ballkanase e ka të pamundur t'i përgjigjet çdo ndryshimi që ka ndodhur në strukturën sociale, shpirtërore dhe kulturore të ballkanasve të shekullit XXI. Atëherë sytë duhen kthyer nga letërsia më e re. Çfarë ofron ajo? A meritojnë shkrimtarët bashkëkohorë të Ballkanit më shumë vëmendje dhe promovim? Sigurisht që po. Këtë e dëshmojnë sukseset ndërkombëtare të mjaft shkrimtarëve më të rinj nga Ballkani, që po publikohen nga botues seriozë në Gjermani, Francë, Itali, Britani, Spanjë. Gjendemi në një zonë ku letërsia më e re nga rajoni ynë po zë vend krahas traditës letrare. Por a kemi hyrë edhe ne, me editorinë shqiptare në rrjedhat e letrave moderne dhe bashkëkohësinë ballkanike? Me gjithë disa zhvillime, duket se ende jo. Jemi ende peng i klisheve dhe paragjykimeve tona. Luajmë me atë që është më e sigurt. Nuk guxojmë. Po a janë edhe vetë botuesit dhe rekomanduesit të bindur se midis prurjeve të bujshme të letërsisë nga Ballkani, mund të qëmtojnë vlera të larta letrare? Jo. Këtë e dëshmon mosngrrimi ndaj klasikëve dhe stepja ndaj emrave më të rinj, të cilët i gjen rrallë në katalogët e shtëpive botuese shqiptare. Kam vërejtur me kënaqësi një statistikë të botuar dy muaj më parë, në mars të vitit 2018, se pjesën më të qenësishme të autorëve që u shpallën si më të mirët me librat e botuar nga viti 2000 në hapësirën e ish-Jugosllavisë, janë sjellë në shqip nga "Botimet Poeteka" dhe ndonjë botues tjetër që ka pasur kureshtje dhe guxim.

Mes tyre ka emra të padyshimtë, si Tomaz Salamun, Daša Drndič, Aleksandar Hemon, Miljenko Jergović, por ka edhe më të rinj, si Andrej Nikolaidis, Georgi Gospodinov, Srdjan Valjarević, Nikola Madzirov, Faruk Šehić, Emir Imamović Pirke, Renato Baretić apo Lejla Kalamujić, të cilë janë botuar nga "Poeteka". Madje disa prej tyre, si Daša Drndič, Andrej Nikolaidis, Nikola Madzirov, Emir Imamović Pirke, Renato Baretić apo Lejla Kalamujić kanë ardhur dhe qëndruar në Tiranë. Falë festivalit "Poeteka" apo falë rezidencës letrare "Poeteka – Tirana in between", që sot numëron vitin e vet të gjashtë të themelimit dhe që në saje të bashkëpunimit me institucione të rëndësishme, si Ministria e Kulturës, Traduki, Creative Europe, Ambasada e Austrisë, Ambasada e Gjermanisë, Instituti Goethe apo së fundi edhe Programit "Reading Balkans", ka mundur të sjellë me qëndrim njëmujor në Tiranë 35 shkrimtarë nga rajoni dhe Europa, të cilët kanë lënë mbi 400 faqe krijimtari, ditarë, poezi apo vepra të nënshkruara në Rezidencën e Tiranës, pranë rrugës "Dërhemi", që tashmë ka filluar të jetë një destinacion. Sigurisht që një ndihmesë dhe një gjendje të veçantë në afrimin mes kulturave letrare të fqinjëve ka dhënë dhe vazhdon të japë "Rezidenca europiane te shkrimtareve dhe e përkthyesve letrarë "Poeteka-Tirana in Between". Në këtë gjerësi dhe valë është edhe revista "Poeteka", partnere me Eurozine, e cila sapo ka botuar numrin e vet të 47 në 13 vjet qëndrueshmëri në skenë kulturore shqiptare. Kjo është vetëm një shenjë e mirë se letërsia bashkëkohore nga Ballkani ka mbërritur, se përkthyesit dhe botuesit e kanë bërë punën e tyre. Ajo që pritet është më shumë vëmendje nga ata që kanë marrë përsipër të rekomandojnë letërsinë e mirë dhe më shumë besim nga lexuesi se jo vetëm nga vendet e largëta, por edhe nga fqinjët mund të mbërrijnë kryevepra letrare.

http://www.mapo.al/paragjykimet-ndaj-letersise-bashkekohore-te-fqinjeve/

https://ata.gov.al/2018/05/16/nje-copez-ballkan-nga-ballkoni-i-botimeve-poeteka/

Një copëz Ballkan nga Ballkoni i Botimeve POETEKA

16/05/2018

TIRANË, 16 maj/ATSH/ Në Ditët e Librit – Atriumi i Muzeut Historik Kombëtar do të organizojë ditën e nesërme në orën 12 aktivitetin: "Bisedojmë jo për 'klasikët' dhe 'emrat e mëdhenj', por për letërsinë më të re, letërsinë bashkëkohore të Ballkanit".

Një copëz Ballkan nga "Ballkoni i Botimeve POETEKA" – BALKAN FROM THE BALKONY.
Shkrimtarët e Ballkanit, përkthimet dhe përkthyesit e tyre si dhe roli i botimeve nga "gjuhët e vogla" të gadishullit që, edhe pse muret formalë janë rrëzuar, vazhdojnë të mos komunikojnë mirë mes tyre.
A e njohim letërsinë e "tjetrit fqinj" dhe a kemi ndaj letërsisë së fqinjëve paragjykime? Veprimtaria ka në vëmendje rolin e "Botimet Poeteka", që ka në fokus letërsinë e rajonit apo në letërsinë më të re nga Europa Juglindore.
Veprimtaria moderohet Arian Leka, i cili bashkëbisedon me përkthyesit Ben Andoni dhe Milena Selimi, kontributorë të spikatur të letërsisë ballkanike.
Ligjëratën mbi prirjet dhe zhvillimet e letërsisë bashkëkohore të Ballkanit e mban Dr. Silvana Leka ("Botimet Poeteka").
E ftuar e veçantë në këtë veprimtari është shkrimtarja, gazetarja dhe psikologia nga Bosnje-Hercegovina, Emina Žuna, e cila është fituese e bursës së Rezidencës letrare, "Poeteka-Tirana in Between", pjesë e programit "Reading Balkans, 2018". /m.z//r.e/

Në bazë të nenit 4 të ligjit "Për funksionimin e Agjencisë Telegrafike Shqiptare", ndalohet kopjimi, riprodhimi dhe publikimi i informacionit pa cituar burimin e tij.

Një copëz Ballkan nga Ballkoni i Botimeve POETEKA - BALKAN FROM THE BALKONY

Sot, dt 17 Maj, 2018, ora 12.30, në kuadrin e veprimtarive "Ditënetët e Librit", pranë Atriumi i Muzeut Historik Kombëtar - , bisedojmë jo për "klasikët" dhe "emrat e mëdhenj", por për letërsinë më të re, letërsinë bashkëkohore të Ballkanit.

Një copëz Ballkan nga Ballkoni i Botimeve POETEKA - BALKAN FROM THE BALKONY. 
Shkrimtarët e Ballkanit, përkthimet dhe përkthyesit e tyre si dhe roli i botimeve nga "gjuhët e vogla" të gadishullit që, edhe pse muret formalë janë rrëzuar, vazhdojnë të mos komunikojnë mirë mes tyre. 
A e njohim letërsinë e "tjetrit fqinj" dhe a kemi ndaj letërsisë së fqinjëve paragjykime? Veprimtaria ka në vëmendje rolin e "Botimet Poeteka", që ka në fokus letërsinë e rajonit apo në letërsinë më të re nga Europa Juglindore. 
Veprimtaria moderohet Arian Leka, i cili bashkëbisedon me përkthyesit Ben Andoni dhe Milena Selimi, kontributorë të spikatur të letërsisë ballkanike. 
Ligjëratën mbi prirjet dhe zhvillimet e letërsisë bashkëkohore të Ballkanit e mban Dr. Silvana Leka ( "Botimet POETEKA"). 
E ftuar e veçantë në këtë veprimtari është shkrimtarja, gazetarja dhe psikologja nga Bosnjë-Hercegovina, Emina Žuna, e cila është fituese e bursës së Rezidencës letrare, "Poeteka-Tirana in Between", pjesë e programit "Reading Balkans, 2018"

Dr. Silnava Leka - 

Paragjykimet ndaj letërsisë bashkëkohore të fqinjëve

Dy janë format më të shpeshta të paragjykimit, që ndeshen kur flitet për letërsinë e fqinjëve në Ballkan. Pyetjet mund të shtrohen kështu: a besojnë dhe a janë të gatshëm botuesit serbë, kroatë, maqedonas, malazezë, boshnjakë, sllovenë apo edhe më gjerë bullarë, rumunë apo grekë, të besojnë se prej autorëve shqiptarë mund të vijnë vepra me cilësi të lartë letrare?

Apo paragjykimi i tyre ndaj kësaj "letërsie të vogël" dhe "të re" është ende në veprim? A kanë botuesit e kësaj zone dijeni se çfarë po ndodh sot në arenën letrare shqiptare? Apo edhe atyre u mjaftojnë vetëm klasikët dhe nuk duan të ecin mbi akull dhe të zbulojnë emra ende të konfirmuar nga "autoritetet". A janë në kontakt këta botues me botuesit shqiptarë? A ndikojnë tek botuesit e huaj çmimet letrare që jepen në Shqipëri? Kanë botuar ata letërsi shqiptare apo askush nuk dëshiron të rrezikojë dhe ta sfodojë rendin e vendosur letrar?

Ana tjetër e pamjes është përjetimi ynë. Edhe prej Shqipërisë vjen i njëjti mosbesim ndaj letërsisë së re të fqinjëve. Duket se edhe botuesit shqiptarë dhe prej botuesve edhe lexuesit e tyre, mendojnë se kryeveprat e fqinjëve janë shkruar dikur dhe se sot prodhohet diçka që nuk mund të krahasohet me mjeshtrat e letërsisë.

Pak janë në Shqipëri ata që besojnë se letërisa që shkruhet sot në Ballkan ka të njëjtën përmasë, vlerë dhe rëndësi me letërsinë e paraardhësve letrarë.

Besohet se rekordet janë vendosur dikur dhe gjithë sa shkruhet sot nga autorët bashkëkohorë nuk matet dot me kryeveprat e Boris Pahor, Vladimir Bartol, Mirko Kovać, Ivo Andrić, David Albahari, Meša Selimović, Danilo Kiš, Luan Starova, Drago Jančar, Blaze Koneski, Odisea Elitis, Niko Kazanzaqis, Mircea Eliade,  Lucian Blaga,  Nikolay Haytov, Valeri Petrov etj.

Ky është pakashumë muri i pakalueshëm "bukurisë klasike" me të cilin ushqehen stereotipet e botuesit dhe lexuesit shqiptar. Nëse shkimtarët e rinj të rajonit nuk ngjasojnë me "dinozaurët letrarë" dhe nëse më të rinjtë nuk shkruajnë stilistikisht si ata, duke iu drejtuar temave të tyre "të mëdha universale e kombëtare, letërsia e tyre nuk vlen dhe nuk meriton vëmedje.

(fragment nga kumtesa)

“Poeteka 47” vjen e plotë dhe sfiduese" - Shënim në Suplementin letrar "Milosao"

"Poeteka 47" vjen e plotë dhe sfiduese

 

Për shumë vite, kjo revistë ka trasuar udhën e vet duke krijuar një profil të qartë dhe të pakrahasueshëm, duke promovuar letërsinë, kontributin e të rinjve, poezinë, letërsinë kombëtare klasike, atë ballkanike dhe shumë krijime nga disiplina të artit.

 

Numri i 47-të i Poeteka-ës vjen në Pranverë për pub likun e saj, që tashmë e ka një përfytyrim të asaj që gjen në faqet e kësaj reviste të dashur kulturologjike dhe krijuese. Për shumë vite, kjo revistë ka trasuar udhën e vet duke krijuar një profil të qartë dhe të pakrahasueshëm, duke promovuar letërsinë, krijimtarinë e të rinjve, poezinë, letërsinë kombëtare klasike, atë cilësore ballkanike dhe shumë krijime nga disiplina të artit. Në këtë numër, "Poeteka", nuk zhgënjen dhe njëherë në qasjen dhe promovimin shqiptar të letërsisë më të mirë ballkanike, si edhe letërsinë vendase por edhe në kontribute në tema dhe zhanre interesante.

Nga prurja e emrave dhe "Poeteka 47" vjen e plotë dhe sfiduese gërshetimi i shumë gjinive dhe nga ana tjetër gjeografia e shkrimeve, ajo synon të rritet dhe kjo premisë është një nga angazhimet e Poeteka- ës që prej shumë kohësh falë këtij kontributi të pastër e cilësor është pjesë e rrjetit evropian të revistave kulturore Eurozine.

Në këtë numër ka krijimtari, studime, esse hyrëse, seksionin ad honorem, fact fiction dhe studime ballkanologjike. Një kënd memorial i është lënë në kuadër të vitit të Skënderbeut krijimit të Et'hem Haxhiademit "Skënderbeu".

Silvana Leka bën hapjen e numrit me esenë hyrëse "Letërsi e angazhuar si art politik". Pas saj vjen radha e krijimit, ku spikasin autori i njohur serb bashkëkohor Miloš Zhivajnović dhe autorët vendas Ardian Kyçyku dhe Gentiana Minga.

Kritika letrare vjen me anë të Raffaele Taddeo. Kurse në seksionin Ad Honorem kemi një kushtim ndaj Jean d'Ormesson në disa artikuj, që janë përkthyer dhe kuruar nga Miriam Neziri – Angoni.

Vetë Leka, redaktori përgjegjës dhe kontributori kryesor i kësaj reviste, ka punuar në esenë "Luftë e Ftohtë në bibliotekë". Duhet sqaruar se Arian Leka ka kohë që punon në ese dhe në studime dhe falë këtij angazhimi i ka dhënë një karakter shumë interesant botimit të tij.

Ndër studimet mund të veçonim edhe "Provokimi" te Studime - Ballkanologji i Aleksandar Pavlović, që duket tejet interesant dhe grishës me titull: Çfarë mund të mësojnë gjermanët dhe francezët prej serbëve dhe shqiptarëve? Kurse Jeton Neziraj ka sjellë diçka për jetën e aktorit të njohur kosovar Faruk Begolli, jetën e tij mes Beogradit e Prishtinës.

Një nga kolegët tanë të Beogradit, Saša Čirić na ka sjellë pjesën "Braktisja e çerdhes së gjarprit", kurse Dushko Lopandić ka hartuar "Lidhjet dinastike serbo-shqiptare në Mesjetë", një kontribut realisht vërtet i vyer.

Numri është i kuruar me shumë kujdes dhe një cilësi të lartë i kanë dhënë punët e Meri Files. Duhet thënë gjithashtu se numri mund të konsiderohet edhe si një cak i mirë i organizatorëve të kësaj reviste, që u urojmë vazhdimësi të gjatë në xhunglën e botimeve shqiptare.

READING BALKANS - Emina Žuna - POETEKA Tirana in Between" - Writers in Residence

Emina Žuna (1981) is a bosnian writer, journalist and psychologist. She has published several short stories and essays, co-authored several books and contributed to edited volumes. A few of her short stories and drama pieces have been adapted and broadcast on national radio. 
Her first novel titled "Linija života" (Lifeline, 2016) was listed for two regional literary prizes: "Mirko Kovač" and "Meša Selimović". Her second novel titled Čovjek iz budućnosti (The Man from the Future) is in the final stages of the publishing process.

Emina Žuna will be guest at "POETEKA Tirana in Between"'s writers' residency programme in May.