VIOLETA MURATI - Urat drejt "lëndës së errët"
E vetmja studio e multimedias në rajon brenda një universiteti (në Universitetin Evropian të Tiranës, UET) është inauguruar dje me dy veprimtari kulturore; njëra i përket përurimit të numrit të ri të revistës "Poeteka", dhe tjetra prezantimi i fotoekspozitës nga disa studiues të rinj nga Universiteti Filozofik i Beogradit
Një pjesë e veshur me bojë të jeshiltë, shtrirë një tapet i kuq, me një tavolinë klasike në mes duke ndarë mjediset nga salla kanë krijuar pamjen fillestare të studios së vetme multimediale në rajon. Studentët vendosin menjëherë në statikë aparatët e tyre të vegjël, ndërsa lajmërohemi se nuk është çudi që e gjithë kjo skenë një ditë do të paraqitet si projekt filmik.
E vendosur në qendrën universitare të UET, ky mjedis është inauguruar dje me dy veprimtari kulturore. Janë mbledhur shkrimtarë, përkthyes, antropologë e piktorë që janë përfshirë në projektin e revistës "Poeteka" për të përuruar numrin e 42-të të saj.
Pjesë e kësaj veprimtarie janë bërë dhe studiues të rinj nga Universiteti Filozofik i Beogradit me projektin social, paraqitur përmes fotoekspozitës me titull "Out of sight: poverty, rurality, gender".
Revista letrare, unike në vend, mbajtur me një rezistencë të pakrahasueshme nga shkrimtari Arian Leka është nga të parët që e ka përfshirë letërsinë rajonale, prej vitesh në një demografi të re zhvillimi, edhe pse këto kohë të fundit po trumbetohet një lloj aksioni mbi punën me "gjuhët pak të njohura", apo "letërsitë e vendeve të vogla".
Në këtë hartë, këmbimi letrar ka një statistikë për Lekën duke shpjeguar se kolegët e tyre tashmë po zënë vend në letërsinë evropiane, ndërsa metri i letërsisë shqiptare mbetet pothuaj i papërfillshëm.
Konstatimi është i brendshëm kur vetë jeta letrare nuk arrin të çajë vetminë, nga mosdëshirë komunikimi, të ndjerit mirë me vetveten apo arrogancën për mos t'u matur me të tjerët.
Krahas këtij fakti por dhe gjendjes natyrale për të çarë këtë vetmi, Leka ka treguar se kanë pasur në fokus letërsinë e gjuhëve të vogla duke ndërtuar një ekip përkthyesish të rinj, nga letërsia e rajonit, nisur nga sllovenia deri në Bullgari.
Bartja konkrete: deri tani 30 autorë të letërsisë nga Evropa juglindore kanë ardhur në shqip, me praktikën e vënies së 30 përkthyesve të rinj përballë origjinalit.
"Nuk kemi bërë studime, por ka një konkluzion se janë pak autorë shqiptarë që pothuaj aspak nuk komunikojnë me lexues të huaj. Letërsia shqipe vazhdon të jetë e izoluar me iniciativa pa perspektivë afatgjatë…", tërheq vëmendjen Leka, duke shtuar se edhe autori i qendrës, rasti Kadare, nuk ka shërbyer që të kthehet vëmendja nga letërsia shqipe.
Sa kohë zgjasin dilemat se çfarë do të bëhet me këtë letërsi, dhe një lloj inventari për të vetët – letërsia e fqinjëve vazhdon të reflektohet në shqipe.
Për këtë revista "Poeteka", ka përfshirë si modele autorë nga vendet fqinje, për të parë se ardhja e tyre në shqipe krahasimisht përkon me faktin e një letërsie shumë të mirë, me autorë që po zënë vend në letrat evropiane.
Në të kundërt, përkthyesi nga gjuhët sllave, gazetari Ben Andoni thotë se shqetësimi vazhdon të mbetet te fakti se letërsia jonë nuk gjen të njëjtin paritet as te fqinjët, duke mbetur shkrimtarët dhe përkthyesit shqiptare ende të diskretituar.
Ndërsa janë bërë pjesë në këtë veprimtari dhe studiues të rinj nga Universiteti Filozofik i Beogradit, Yelena Ceriman, Aleksander Pavlovic, Gazela Pudar Drasko, të cilët kanë prezantuar fotoekspozitën me titull "Out of sight: poverty, rurality, gender", një projekt me bazë sociale që përfshin zonat rurale në Serbi dhe Kosovë.
Pamje tronditëse, por jo të panjohura që sensibilizojnë sigurinë sociale…
Në kontekstin e interpretimit Leka ka thënë se po hapen marrëdhënie të rënia mes dy vendeve, përmes këtij universitetit filozofik të Beogradit, "që po ndodh prej kohësh, të rinj që bashkëpunojnë për t'i parë proceset tona krejt ndryshe".
Nevoja e zgjerimit të këtyre interpretimeve përmes sociologjisë, antropologjisë, psikologjisë etj., kanë krijuar një boshllëk në vështrimin e letërsisë sot, duke ndërprerë studimin e asaj "lënde të errët" që ishte dorë e parë në letërsinë e viteve '30, e ndërprerë…
http://www.mapo.al/2016/11/urat-drejt-lendes-se-erret/1
_____________
* The text is a result of the project „Out of Sight: Poverty, Rurality, Gender", implemented within the RRPP programme framework.
The RRPP promotes social science research in the Western Balkans (Albania, Bosnia and Herzegovina, Kosovo, Macedonia, Montenegro and Serbia). Social science research aids in the understanding of the specific reform needs of countries in the region and in identifying the long-term implications of policy choices. Researchers receive support through research grants, methodological and thematic trainings as well as opportunities for regional and international networking and mentoring. The RRPP is coordinated and operated by the Interfaculty Institute for Central and Eastern Europe (IICEE) at the University of Fribourg (Switzerland). The programme is fully funded by the Swiss Agency for Development and Cooperation (SDC), Federal Department of Foreign Affairs.
