19 October 2025

“Tatendrang”: Europa midis ëndrrës dhe realitetit.



Theresia Töglhofer është shkrimtarja fituese e bursës për qëndrim në ë Rezidencën Letrare POETEKA - Tirana in Between, tetor 2025, veprimtari si që vjen si pjesë e bashkëpunimit kulturor që POETEKA ka prej vitesh me Ambasadën e Austrisë në Tiranë.

Romani i saj "Tatendrang" (Residenz Verlag, 2024) sjell një pasqyrë të mprehtë të brezit të ri europian që hyn në skenën institucionale të BE-së me idealizëm dhe dëshirë për ndryshim, por përballet me realitetin kompleks të burokracisë, interesave të fshehta dhe kompromisit politik.

Përmes historisë së Hanna Fürst, një praktikante në "Europäische Außenzentrale", autorja shpalos kontrastin mes vizionit për një Europë të bashkuar dhe pengesave që e mbajnë atë pezull.

Projekti për paqe mes dy shteteve bëhet metaforë e procesit të integrimit europian – përplasja mes ëndrrës dhe realitetit, mes idealizmit të rinisë dhe kufizimeve të sistemit. Një reflektim i thellë mbi ambicien, moralin dhe mënyrën si ndryshimi kërkon më shumë se vetëm dëshirë.

Më shumë rreth kësaj vepre do të flitet në bashkëbisedimin mes shkrimtarëve Theresia Töglhofer dhe Arian Leka, më 30 tetor 2025, në Hemingway Bar, ora 18.00.

Gjatë qëndrimit të saj njëmujor në rezidencën shqiptare Töglhofer do t'i përkushtohet krijimtarisë letrare dhe do të marrë pjesë në aktivitete publike - lexime autori, bashkëbisedime apo veprimtari letrare në Tiranë dhe Shkodër — të organizuara nga POETEKA në kuadër të Javës Kulturore Austriake 2025, si dhe një takim me lexues në Prishtinë.

Në bashkëpunim me Ambasadën e Austrisë në Shqipëri, POETEKA ka sjellë prej më shumë se një dekade në Tiranë autorë, përkthyes e artistë të shumtë, si Robert Menasse, Erwin Einzinge, Christian Thanhauser, Ilir Ferra, Laura Freudenthaler, Evelyn Bubich si dhe ka realizuar programe të larmishëm kulturorë, si PostCard: "From Austria With Love", Festivali DADA, etj.

Foto © Heike Steinweg

Arian Leka në “Express”: Kujtesa si akt përballjeje, jo fshirjeje

Revista javore kroate "Express" publikoi një intervistë të gjerë me shkrimtarin dhe studiuesin shqiptar Arian Leka, me rastin e botimit në Kroaci të librit të tij me ese "Ana e fshehur e kopshtit socialist shqiptar" (Fraktura, 2025; përkthyer nga Zeljka Somun; redaktore letrare Korana Svilar).
Në bisedën me gazetarin Darko Vlahovic, Arian Leka reflekton mbi lirinë, kujtesën, letërsinë dhe tranzicionin e shoqërisë shqiptare. Ai flet për trashëgiminë kulturore dhe politike të së kaluarës komuniste dhe paradokset e ndryshimit sot, duke vërejtur se Shqipëria gëzon më shumë liri fjale, por jo edhe dëshirë për të dëgjuar: "Ka më shumë informacion, por shumë më pak mendim", liria nuk është përjetuar ende dhe njerëzit "notojnë sërish me kujdes, sikur xhami i akuariumit të thyer të ishte po aty, në të njëjtin vend."
Duke e parë kujtesën si një akt përballjeje dhe jo fshirjeje, Leka kthehet te metafora e "kopshtit socialist", si një hapësirë politike, ku çdo "fije bari" mbartte qëllim dhe simbolikë politike të mbikëqyrur nga "kopshtarët" e aparatit shtetëror dhe të përkrahur nga "aristokracia kulturore". "Pas rënies së regjimit, u kuptua se disa nga 'barishtet e këqija' kishin qenë bimë shëruese, ndërsa disa nga 'lulet e parapëlqyera' kishin qenë të helmëta."
Në intervistë, autori i rikthehet metaforës së detit – një element i pandashëm në veprën e tij – që për shqiptarët përfaqëson njëherazi kufirin dhe urën, pengesën dhe mundësinë. Ai shton: "Ne dolëm nga kopshti socialist me frikëra dhe mitizime që i mbartim. Pushteti përpiqet të 'shtetëzojë' shpirtrat."
Në pjesën e dytë të bisedës, Leka ndalet te njohjen e tij me letërsinë dhe kulturën kroate, duke treguar interesimin e tij mbi "hapësirat letrare në marrëdhënie": komunikimi i Fishtës me Silvije Strahimir Kranjčević -in, botimet e Fishtës dhe Koliqit në Zarë (Zadar), lidhja e Mjedës dhe Xanonit me Kraljevicën si dhe "nyjet mes nesh" si Gjon Gazulli (Ivan Gazulić), Andrea Aleksi (Andrija Aleši), komunitetin arbanas, artistë si Valter Deshpali (Valter Dešpalj), Petrit Çeku, Luka Mjeda etj., si dhe leximet e autorëve të shquar kroatë, si  Šufflay, Krleža, Drndić, Ugrešić, Dralulić, Jergović e të tjerë apo bashkëpunimet me autorë kroatë në kuadër të programit POETEKA.

Total Pageviews