POETEKA - dadaEAST / dadaDAYS - Tanja Bakić - Mal i Zi
Shkruaj në vendin tim. Ka pak rëndësi - është kështjellë magjike apo shtëpizë e vogël fare. S'ka gjë nëse jehon era apo melodia e harpës. Nuk ka rëndësi nëse çmendem prej diellit apo nga pluhuri. S'ka pikë rëndësie nëse shkopi që kam në dorë është magjik apo thjesht shkop. Që të shkruaj, unë duhet të jem dhe jo të mos jem, të kem dhe jo të mos kem, të shoh dhe jo të mos shoh, të dëgjoj e jo të mos dëgjoj, të ndjej e jo të mos ndjej. Duhet të jem vetvetja, thellë Malit të Zi.
Herë-herë mendoj me vete për ndonjë botë tjetër, për një qiell tjetër. Ndonjëherë rrezet e një dielli tjetër shkëlqejnë mbi mua. Lagem nga pikat e një tjetër shiu, flladi i një tjetër ere më përkëdhel. Është bukur të shohësh një tjetër botë, t'i buzëqeshësh një tjetër qielli. Veç unë dua diellin tim, detin tim dhe vendin tim, që për dreq quhet "male të zeza"! (Mal i Zi - Monte Negro)
Dhe gjuha në të cilën shkruaj mban emrin e vendit. Gjuha vetë është si vetë vendi – e ndjej dhe nuk e ndjej, e dëgjoj dhe nuk e dëgjoj, e shoh dhe më humbet nga sytë. Jam e mallëngjyer, e humbur prej kësaj gjuhe. Ndjehem e mrekulluar kur vij rrotull prej gjuhës e cila më çon tutje, më jep formë. Kështu krijohem, i jap kuptim mendimeve, më vërtetësisht se shkopi magjik, më fuqishëm se qielli. Mendimi im është Mali i Zi. Lotët e mi janë Mali i Zi. Poezia ime është Mali i Zi.
Nëse ia del, si William Blake - poeti, të shohësh botë në kokrrizën e rërës, do ia dalësh të dëgjosh edhe zogjtë duke kënduar, të gjesh një grimcë të fshehur për shumë kohë në ndjesitë e tua, të pastrohesh dhe nga ujërat e kristalta që rrjedhin egër në brendësi.
Do ia dalësh t'i bësh të gjitha këto, nëse e ke të hapur zemrën në këtë vend të quajtur Mali i Zi (njëlloj siç bëri edhe zonja Moore në 'Foster's A passage to India').
Të jesh shkrimtar në Mal të Zi do të thotë të ecësh në të dyja shtigjet njëherësh. Njëri të çon drejt kështjellës, tjetri të mban larg prej saj. Është një rrugë që të jep gjithçka dhe nuk kërkon prej teje asgjë si shkëmbim. Është një rrugë që të bën me flatra, që herë-herë të bën të fluturosh nga një botë në tjetrën, por të kthehesh sërish, atje ku po ajo kokrrizë pret ta gjesh botën tek ajo. Dhe bota kurrë nuk ka qenë aq e qartë në sytë e tu.
Blake pretendon ende se mund ta kapësh Përjetësinë në një çast. Edhe unë ashtu e ndjej. Më pas ti mund ta fshish forcërisht atë grimcë të vërtetë, duke i lejuar vetes të kuptosh lagështirën e saj të brendshme - mendimet t'i kesh të ndrydhura nga vetëtima e bubullima shumë të vjetra. Nuhatja jote mund të jetë frymëzuar prej gjetheve ngjyrëgështenjë të vjeshtës dhe fushat e largëta bojëmanushaqe.
Sytë e tu të jenë pushtuar prej pulëbardhave që fluturojnë atje lart, ku deti takon qiellin. Shija jote mund të jetë e kënaqur me fiqtë dhe rrushin e mrekullueshëm prej vreshtave të hershme. Trupi yt mund të çohet rrëmbimthi prej mendimeve të mia e të rendë drejt tij.
Kështu është Mali i Zi. Dhe ja ç'do me thënë të jesh shkrimtar në Mal të Zi. Shkrimtar që zbret me këmbë në tokë pasi ka përmbushur ëndrrën.
Një shkrimtar që shkruan në një gjuhë jo të madhe, por unike, që pushton çdo zemër të vetmuar, çdo shkëmb të fortë, çdo pulëbardhë, çdo fik, çdo rrush, çdo mëngjes, çdo sy, çdo gjëmim, çdo vetëtimë, çdo gjethe vjeshte, çdo det dhe çdo pikëz loti.
Përktheu nga anglishtja Silvana Leka
(fragment nga assegai "
...to see a world in a grain of sand..." - W.Blake
