ETËHEM HAXHIADEMI/
Nis botimi i veprës së plotë të shkrimtarit që vdiq në burgun e Burrelit
Natë Dimri… 25 Janar 1947, natë e martë dimri. Ishim mbledhur të gjithë rreth votrës në dhomën e zjarrit, veç Xhaxhait, që nuk di pse atë natë, ra me fjetë më herët se zakonisht. Moma po mundohej të bindtte për gjumë tre më të vegjlit, ndërsa motra ime e madhe dhe unë po merreshim me punët e tona, përgatiteshim për të nesërmen. Baba po korrigjonte hartimet e një klase së Normales së Elbasanit, me temë: "Fëmija pa Nënë, si nata pa hënë". Duke përfituar nga muri i shembur i avllisë, njerëz të armatosur, nuk e di për sa orë na kishin vu nën hetim. Në orën 12 të asaj nate, unë si fëmijë s'po kuptoja seç po ndodhte në familjen tonë, veçse në sytë e motrës pashë shumë lotë dhe më vonë Babën duke zbritur nga shkallët me duar të lidhura…
I biri i shkrimtarit Etëhem Haxhiademi e kujtonte kështu arrestimin e të atit. Nuk doli më i gjallë prej burgut. Për më se 7 dekada, tekstet e tija u "zhdukën", u strukën, humbën, nuk u lexuan, nuk u shkrua për to, nuk u përmendën. Të botuara në Kosovë, sot ka nisur botimi i veprës së tij të plotë edhe në Shqipëri.
SERIA E BOTIMIT
Botimi i VEPRËS SË PLOTË poetike, dramaturgjike e përkthimore të Etëhem Haxhiademit (8 mars 1902 / 17 mars 1965) është projekti letrar më i bukur dhe më domethënës i "Botime POETEKA" gjatë vitit 2020. Ky vit shënon gjithashtu 55 vjetorin e ndarjes nga jeta e Etëhem Haxhiademit, i cili, siç shkruan Vargjo Nirvana (Vangjel Koça) në shënimet e tij kritike 'Viti mendor 1936', "është një zotësì mendore për të vënë re dhe një vlerë morale e rrallë, cilësira këto që e bëjnë të përshtatëshme për degën që ay punon dhe në të cilën është sot punëtori më i mirë dhe më i çmuar."
Gjerdani i botimeve u përgatit nga Dr. Silvana Leka, në bashkëpunim të ngushtë me Hortensia Haxhiademin dhe Arian Lekën.
Veprat e para që lexuesi do ketë në duar gjatë këtyre ditëve janë: Vëllimi poetik "LYRA"; Tragjedia "ABELI"- më e fundmja vepër e autorit; Tragjedia "PIRRUA"- vepra e tij më e dashur. Më tej projekti botues vijon me tragjeditë "Skënderbeu", "Aleksandri", "Diomedi", "Akili", "Uliksi". Një botim i veçantë do të jetë edhe përkthimi i parë i "Bukolikeve" të Virgjilit si edhe tekste të tjera.
Në nderim të krijimtarisë së autorit, ky botim i paraqet veprat e Etëhem Haxhiademit sipas publikimit të tyre të parë, duke e ruajtur të paprekur elementet e veçantë të gjuhës, stilemat, format dhe mjetet e të shprehurit të tij dramaturgjik, anën grafike në paraqitjen e tekstit, faqosjen sipas origjinalit dhe mjaft hollësi të tjera filologjike.
Ky paraqitje e "Veprave të Plota" të ETËHEM HAXHIADEMIT sjell pasurim gjithashtu edhe në dëshmi, pasi botimet qëmtojnë dhe ndjekin kronologjikisht vlerësimet kritike ndaj krijimtarisë së këtij autori në shtypin letrar mes viteve '30-'40 dhe pas viteve '90.
Përtej karakterit dokumentar, kjo pjesë e botimit i pajis "Veprat e Plota" të Etëhem Haxhiademit edhe me elemente të "antikuariatit të bibliofilisë". Përveç publikimit të artikujve kritikë kushtuar krijimtarisë së Etëhem Haxhiademit, lexuesi do ketë në duar edhe një galeri të pasur me dokumente, foto e faksimile nga revistat dhe gazetat, ku u botuan këto shënime kritike.
Falë këtyre përpjekjeve, herë i plotë dhe herë në formë fragmentesh të zgjedhura, vjen një koleksion i pasur i artikujve të Vangjo Nirvanës (Valgjel Koça), Jup Kastratit, Elvira Taros, Gjon Zaverit (Sterjo Spasse), Muhamet Balës e shumë emrave të tjerë të zëshëm të asaj kohe, përfshi këtu edhe polemikat që ka ngjallur aso kohe krijimtaria e Etëhem Haxhiademit.
Pjesë e tyre do të jenë edhe revistat ku Haxhiademi botoi artikuj e krijimtari publicistike.
Pjesa më e madhe e këtyre dokumenteve botohen për herë të parë. Mes tyre, vend të veçantë zënë faksimilet e letrës së Etëhem Haxhiademit drejtuar Mithat Frashërit, në shtator të vitit 1927, faksimilja e "Kopështi Letrar", ku Etëhem Haxhiademi botoi artikullin "Aviseni Ibni Sina-i", dokumenti nga revista letrare "Leka", në të cilën gjendet njoftimi mbi përkthimin të Bukolikeve nga P. Vergil Maronit nga Etëhem Haxhiademi. Bashkë me to paraqiten edhe fotografi, dokumente e kopje nga revista "Përpjekja Shqiptare", ku është botuar një polemikë ndaj krijimtarisë së Etëhem Haxhiademit apo dokumente nga revista "Rilindja", në të cilën është publikuar një kritikë letrare mbi një poemth të Etëhem Haxhiademit etj.
Në kuptim simbolik, por edhe krejt të drejtpërdrejtë të aktit, botimi i "Veprave të Plota" të Etëhem Haxhiademit përbën gjithashtu një kthim e ringjallje letrare të tij përballë lexuesit, kritikës letrare, historianëve të letërsisë dhe profesionistëve të skenës teatrore.
