Letërsia dhe politika në dialogun me shkrimtarëve Theresia Töglhofer dhe Arian Leka

📚 Java Kulturore Austriake në Shqipëri – Bashkëbisedim mes autorëve Theresia Töglhofer dhe Arian Leka.

🗓 Data: 30 Tetor 2025
📍 Vendi: Hemingway Bar, Tiranë
⏰ Ora: 18:00

Kemi kënaqësinë t'ju ftojmë në një mbrëmje të veçantë letrare, në kuadër të Javës Kulturore Austriake, organizuar nga POETEKA, pjesë e rezidencës letrare "Poeteka – Tirana in Between". Një udhëtim i hapur në botën e brendshme të një shkrimtareje që lëviz mes kulturave dhe politikës.

Theresia Töglhofer, një zë i ri i spikatur i letërsisë bashkëkohore austriake dhe shkrimtari shqiptar Arian Leka, do të zhvillojnë një bashkëbisedim rreth romanit "Tatendrang /Dalldia e aksionit" (Residenz Verlag, 2024), me të cilin Theresia Töglhofer debutoi në skenën e letërsisë europiane.

E specializuar në politikën e jashtme dhe zgjerimin e BE-së, ajo reflekton rreth idesë së një paqeje të synuar mes vendeve dhe, me humor të hollë, hedh dritë mbi gjuhën e përdorur nga institucionet politike, si dhe dalldinë e kudondodhur për veprim, madje edhe aty ku realiteti flet për krejt të kundërtën e asaj që pritet. A ka më vend për optimizëm, apo është pesimizmi qëndrimi më i sinqertë?

Rreth autores: Theresia Töglhofer ka lindur në Graz dhe ka studiuar histori dhe marrëdhënie ndërkombëtare Graz, Paris). Karriera profesionale e ka çuar në qytete të ndryshme europiane – Beograd, Bruksel, Vjenë, Osijek dhe Berlin – duke i dhënë veprës së saj një dimension ndërkulturor dhe një sens të veçantë europian. Kritika vlerëson stilin energjik, humorin delikat dhe thellësinë në trajtimin e realiteteve politike dhe ballkanike.

Çfarë do të diskutohet: Përjetimet ndërkulturore dhe marrëdhënia mes politikës dhe letërsisë; Dalja nga "zona e komfortit", Metaforat dhe mesazhet e fshehura të politikës së zgjerimit dhe të kufive; Përplasja mes idealizmit të rinisë dhe realitetit politik të institucioneve; "Poezia e vogël" e përditshmërisë; Stili letrar përballë gjuhës së ngurtësuar të institucioneve...

Theresia Töglhofer do të lexojë në gjermanisht pjesë nga romani e saj, ndërkohë që, veç dialogut me Arian Lekën, do të ketë edhe pyetje-përgjigje me publikun.

Pjesëmarrja është e hapur për të gjithë. Mos e humbisni mundësinë të zhyteni në një bisedë të gjallë, ku letërsia takon politikën, bashkimi - ndarjen, idealizmi - cinizmin burokratik dhe ku fjalët kthehen në mjete për të kuptuar botën.

Theresia Töglhofer dhe romani i saj "Tatendrang"

Theresia Töglhofer ështe autorja në Rezidencën Letrare POETEKA - Tirana in Between, si fituese e bursës për autorë e përkthyes letrarë dhe si pjesë e bashkëpunimit kulturor që POETEKA ka prej vitesh me Ambasadën e Austrisë në Tiranë. 

Ka lindur në Graz, studioi histori dhe marrëdhënie ndërkombëtare në Graz dhe Paris dhe pas kësaj periudhe ka punuar në qarqe të ndryshme europiane (Beograd, Bruksel, Vjenë, Osijek dhe Berlin), përvoja të cilat shfaqen në romanin e saj të parë, me titullin "Tatendrang".  

Ajo është një zë bashkëkohor i letërsisë austriake, që vjen nga Lindja e Austrisë dhe jeton ndërmjet qyteteve europiane dhe të Ballkanit Perëndimor, duke sjellë perspektiva ndërkulturore dhe profesionale në prozën e saj. Në krijimtarinë e vet ajo ndërthur letërsinë me përvojën si eksperte e politikave të zgjerimit. 

Romani "Tatendrang" u publikua më 2024 nga "Residenz Verlag". Në qendër të tij është një brez të ri që sheh Europën si terren mundësish, por që shpesh ëndrrat u kërcënohen nga mekanizmat politikë dhe diplomatikë. Romani është pranuar si debutim me jehonë të mirë në skenën letrare gjermane dhe recensentët vënë re stilin energjik dhe njohurinë e politikës.

Vlerësimet e kritikës e përshkruajnë veprën si të shkruar me humor të thellë, po ashtu me njohuri të plota mbi politikat e zgjerimit dhe realitetet e Ballkanit.  

Gjatë qëndrimit të saj njëmujor në rezidencën shqiptare Töglhofer do t'i përkushtohet krijimtarisë letrare dhe do të marrë pjesë në aktivitete publike - lexime autori, bashkëbidesime apo veprimtari letrare në Tiranë dhe Prishtinë, si dhe veprimtari të tjera letrare të organizuara nga POETEKA në kuadër të Javës Kulturore Austriake 2025, mes të cilave edhe një bashkëbisedim me shkrimtarin Arian Leka, në HemingwayBar, 30 tetor 2025, ora 18.00.

Foto © Heike Steinweg

https://poeteka.blogspot.com/2025/10/theresia-toglhofer-ne-rezidencen.html

Intervistë e shkrimtarit Arian Leka në Jutarnji list - Kroaci

Shkrimtari Arian Leka është intervistuar nga gazeta "Jutarnji list" në Zagreb lidhur me librin e tij të ri "Skrivena strana albanskog socijalističkog vrta" / Ana e fshehtë e kopshtit socialist shqiptar (Fraktura, 2025), përkthyer në kroatisht nga anglishtja prej Zeljka Somun. Në bisedën me gazetaren Karmela Devčić, Leka thekson rëndësinë e kujtimeve personale dhe të traumave të përditshme nën regjime totalitare, duke nxjerrë në pah atë që shpesh mbetet e fshehur nga historia.

Në intervistë autori rrëfen se libri synon të zbulojë "të padukshmen" e jetës në një epoke të vështruar kryeshisht përmes dimensioneve të mëdha – politike, heroike, madhështore, – duke lënë në hije njerëzoren dhe detajet e jetës së zakonshme. Ai nënvizon se nuk mjafton të dimë "historinë e madhe" politike, por duhet të kuptojmë edhe kujtimet personale, traumat dhe telashet e përditshmërisë, që mbyten dhe fshihen pa e ngritur zërin dhe pa gjetur jehonë në regjimet totalitare. "Duhet të shkruajmë për të padukshmen, për kujtimet dhe ankthin që nuk u shfaqën kurrë në librat e historisë," thotë Leka. "Jo rrallë ato na kanë bindur se janë dëshmi të forta për dhunën dhe propagandën, po aq sa tortura."

Sipas intervistës, libri paraqitet si një ndërmjetësues që, duke analizuar diktaturën dhe nxit lexuesin të refuzojë harresën e qëllimshme. Pikërisht kjo harresë krijon terren për rikthimin e praktikave autoritare në forma bashkëkohore. Vetë vepra është një "skanim" i së kaluarës, por edhe një ftesë për të menduar mbi teknologjitë e fshehjes dhe manipulimet e sotme kolektive.

Leka nuk e sheh diktaturën komuniste si kujtim muzeal, por si një sistem që gjen forma të reja shfaqjeje dhe tregon se është gjallë. Ai vëren se diktaturat e djeshme kishin kufij të dukshëm – censurë, survejim, tela me gjemba, klone, ligje ndalimi – ndërsa autoritarizmi i sotëm nxit varësinë nga mediat dhe ushtron presion ekonomik e kulturor. "Sot nuk ka nevojë për ushtrim të dukshëm dhune për të ndaluar fjalën e lirë," shprehet ai. "Mjafton frikësim i opinionit publik, përqeshje, kotësim i veprimeve, polarizim i jetës dhe autocensura që njerëzit të heshtin." Këto, sipas Lekës, janë instrumente kontrolli shoqëror dhe tregues të vazhdimësisë së frikës kolektive, një frikë që shoqëritë post-komuniste ende nuk e kanë tejkaluar plotësisht.

* Jutarnji list është një nga mediat më prestigjioze dhe me ndikim në Kroaci, e njohur për gazetarinë cilësore dhe analizat kulturore e politike në rajon.

* Karmela Devčić - ndër zërat më të respektuar të gazetarisë kulturore kroate, e njohur për reportazhet dhe shkrimet e saj mbi kulturën, identitetin dhe historinë e vendeve të Ballkanit.

https://www.jutarnji.hr/kultura/knjizevnost/skrivena-strana-socijalistickog-raja-zivjeli-smo-u-strahu-nismo-znali-je-li-nam-prvi-susjed-spijun-a-ove-su-nam-ljude-predstavljali-kao-turiste-15621815

“Tatendrang”: Europa midis ëndrrës dhe realitetit.

Theresia Töglhofer është shkrimtarja fituese e bursës për qëndrim në ë Rezidencën Letrare POETEKA - Tirana in Between, tetor 2025, veprimtari si që vjen si pjesë e bashkëpunimit kulturor që POETEKA ka prej vitesh me Ambasadën e Austrisë në Tiranë.

Romani i saj "Tatendrang" (Residenz Verlag, 2024) sjell një pasqyrë të mprehtë të brezit të ri europian që hyn në skenën institucionale të BE-së me idealizëm dhe dëshirë për ndryshim, por përballet me realitetin kompleks të burokracisë, interesave të fshehta dhe kompromisit politik.

Përmes historisë së Hanna Fürst, një praktikante në "Europäische Außenzentrale", autorja shpalos kontrastin mes vizionit për një Europë të bashkuar dhe pengesave që e mbajnë atë pezull.

Projekti për paqe mes dy shteteve bëhet metaforë e procesit të integrimit europian – përplasja mes ëndrrës dhe realitetit, mes idealizmit të rinisë dhe kufizimeve të sistemit. Një reflektim i thellë mbi ambicien, moralin dhe mënyrën si ndryshimi kërkon më shumë se vetëm dëshirë.

Më shumë rreth kësaj vepre do të flitet në bashkëbisedimin mes shkrimtarëve Theresia Töglhofer dhe Arian Leka, më 30 tetor 2025, në Hemingway Bar, ora 18.00.

Gjatë qëndrimit të saj njëmujor në rezidencën shqiptare Töglhofer do t'i përkushtohet krijimtarisë letrare dhe do të marrë pjesë në aktivitete publike - lexime autori, bashkëbisedime apo veprimtari letrare në Tiranë dhe Shkodër — të organizuara nga POETEKA në kuadër të Javës Kulturore Austriake 2025, si dhe një takim me lexues në Prishtinë.

Në bashkëpunim me Ambasadën e Austrisë në Shqipëri, POETEKA ka sjellë prej më shumë se një dekade në Tiranë autorë, përkthyes e artistë të shumtë, si Robert Menasse, Erwin Einzinge, Christian Thanhauser, Ilir Ferra, Laura Freudenthaler, Evelyn Bubich si dhe ka realizuar programe të larmishëm kulturorë, si PostCard: "From Austria With Love", Festivali DADA, etj.

Foto © Heike Steinweg

Arian Leka në “Express”: Kujtesa si akt përballjeje, jo fshirjeje

Revista javore kroate "Express" publikoi një intervistë të gjerë me shkrimtarin dhe studiuesin shqiptar Arian Leka, me rastin e botimit në Kroaci të librit të tij me ese "Ana e fshehur e kopshtit socialist shqiptar" (Fraktura, 2025; përkthyer nga Zeljka Somun; redaktore letrare Korana Svilar).
Në bisedën me gazetarin Darko Vlahovic, Arian Leka reflekton mbi lirinë, kujtesën, letërsinë dhe tranzicionin e shoqërisë shqiptare. Ai flet për trashëgiminë kulturore dhe politike të së kaluarës komuniste dhe paradokset e ndryshimit sot, duke vërejtur se Shqipëria gëzon më shumë liri fjale, por jo edhe dëshirë për të dëgjuar: "Ka më shumë informacion, por shumë më pak mendim", liria nuk është përjetuar ende dhe njerëzit "notojnë sërish me kujdes, sikur xhami i akuariumit të thyer të ishte po aty, në të njëjtin vend."
Duke e parë kujtesën si një akt përballjeje dhe jo fshirjeje, Leka kthehet te metafora e "kopshtit socialist", si një hapësirë politike, ku çdo "fije bari" mbartte qëllim dhe simbolikë politike të mbikëqyrur nga "kopshtarët" e aparatit shtetëror dhe të përkrahur nga "aristokracia kulturore". "Pas rënies së regjimit, u kuptua se disa nga 'barishtet e këqija' kishin qenë bimë shëruese, ndërsa disa nga 'lulet e parapëlqyera' kishin qenë të helmëta."
Në intervistë, autori i rikthehet metaforës së detit – një element i pandashëm në veprën e tij – që për shqiptarët përfaqëson njëherazi kufirin dhe urën, pengesën dhe mundësinë. Ai shton: "Ne dolëm nga kopshti socialist me frikëra dhe mitizime që i mbartim. Pushteti përpiqet të 'shtetëzojë' shpirtrat."
Në pjesën e dytë të bisedës, Leka ndalet te njohjen e tij me letërsinë dhe kulturën kroate, duke treguar interesimin e tij mbi "hapësirat letrare në marrëdhënie": komunikimi i Fishtës me Silvije Strahimir Kranjčević -in, botimet e Fishtës dhe Koliqit në Zarë (Zadar), lidhja e Mjedës dhe Xanonit me Kraljevicën si dhe "nyjet mes nesh" si Gjon Gazulli (Ivan Gazulić), Andrea Aleksi (Andrija Aleši), komunitetin arbanas, artistë si Valter Deshpali (Valter Dešpalj), Petrit Çeku, Luka Mjeda etj., si dhe leximet e autorëve të shquar kroatë, si  Šufflay, Krleža, Drndić, Ugrešić, Dralulić, Jergović e të tjerë apo bashkëpunimet me autorë kroatë në kuadër të programit POETEKA.

https://www.pressreader.com/.../20250912/281775635301547...

https://www.24sata.hr/autori/darko-vlahovic-53543

https://www.panorama.com.al/pushteti-ende-perpiqet-te.../

Theresia Töglhofer në Rezidencën Letrare POETEKA-Tirana in Between

Gjatë muajit tetor 2025 shkrimtarja dhe analistja austriake Theresia Töglhofer do të qëndrojë në rezidencën letrare "POETEKA - Tirana In Between", si fituese e bursës për autorë e përkthyes letrarë dhe si pjesë e bashkëpunimit kulturor që POETEKA ka prej vitesh me Ambasadën e Austrisë në Tiranë.
Theresia Töglhofer është specializuar në politikën e jashtme dhe zgjerimin e Bashkimit Evropian. Ajo ka studiuar Histori dhe Marrëdhënie Ndërkombëtare në Graz e Paris dhe ka punuar në Beograd, Bruksel, Vjenë, Osijek e Berlin. Romani i saj i parë, "Tatendrang" u botua në vitin 2024 nga shtëpia botuese Residenz Verlag.
Ajo është vlerësuar me disa çmime dhe nderime letrare, përfshirë Çmimin e Jurisë për Prozë në edicionin e 23-të të Open Mike (2015), një bursë nga Kursi i Letërsisë në Klagenfurt (2017), pjesëmarrjen në Workshop-in e Shkrimit të Fondacionit Jürgen Ponto (2019), si dhe një nominim për Çmimin Wortmeldungen për Zëra të Rinj (2023).
Gjatë qëndrimit të saj njëmujor në rezidencën shqiptare Töglhofer do t'i përkushtohet krijimtarisë letrare dhe do të marrë pjesë në aktivitete publike - lexime autori, bashkëbidesime apo veprimtari letrare në Tiranë dhe Shkodër — të organizuara nga POETEKA në kuadër të Javës Kulturore Austriake 2025.
Në bashkëpunim me Ambasadën e Austrisë në Shqipëri, POETEKA ka sjellë prej më shumë se një dekade në Tiranë autorë, përkthyes e artistë të shumtë, si Robert Menasse, Erwin Einzinge, Christian Thanhauser, Ilir Ferra, Laura Freudenthaler, Evelyn Bubich si dhe ka realizuar programe të larmishëm kulturorë, si PostCard: "From Austria With Love", Festivali DADA, etj. 

POETEKA - Tirana in Between është një nga projektet kryesore të shoqatës POETEKA, përmes së cilës realizohet Programi Rezidencial për Shkrimtarë, Përkthyes Letrarë dhe Artistë. Që nga themelimi i saj, në vitin 2013, kjo rezidencë pritur më 61 shkrimtarë, përkthyes letrarë dhe artistët, duke u bërë një hapësirë unike në Shqipëri për shkrimtarët, përkthyesit dhe artistët e vendeve të BE-së dhe rajonit të Ballkanit Perëndimor.

Programi "POETEKA - Tirana in Between" është zbatuar në kuadër të projekteve "Reading Balkans" dhe "Translation in Motion" të bashkëfinancuar nga TRADUKI, rrjeti europian për letërsinë dhe librat dhe Programi i "Europës Krijuese" të Bashkimit Evropian, si dhe nga Ambasada. të Gjermanisë, Goethe Zentrum Tirana, Ambasada e Austrisë dhe më hershëm edhe Ministria e Kulturës së Shqipërisë. Së fundmi, "POETEKA - Tirana in Between" është përfshirë në Hartën e Rrjetit Europian të Rezidencave të Përkthimeve Letrare (RECIT – Réseau Européen des Centres de Traducteurs).

Foto © Heike Steinweg
 

 

Katarina Mitrović në rezidencën letrare “POETEKA - Tirana in Between

Katarina Mitrović është fituesja e grantit për qëndrim gjatë muajit maj në rezidencën letrare "POETEKA - Tirana in Between" - 2025, mbështetetur nga TRADUKI dhe që drejtohet nga Poeteka.

Katarina Mitrović (1991) lindi në Beograd. Studioi në Fakultetin e Arteve Dramatike, Dega e Dramaturgjisë, ku u diplomua dhe tani po kryen studimet master. Ajo është autore e dy librave me poezi, "Mitra" (2017) dhe "Teksa pres të kalojë (2018).

Pas këtyre veprave të pritura ngrohtësisht nga kritika, ajo e sporovon veten në një zhanër hibrit, duke publikuar një roman të shkruar në vargje, titulluar "Jo të gjitha shtëpitë kanë oborr (2020). Më pas Katarina Mitrović boton romanin "Të gjitha Barbit e mira" (2024). Po gjetë vitit 2024, ajo fiton çmimin "Prof.Boško Milin" për interpretimin e tekstit "Lakuriq".

Katarina Mitrović punon si skenariste për seriale dhe filma artistikë, ku ka kontribute të çmuara, prodhime artistike këto që janë bërë tashmë gjerësisht të njohura për publikun e vendit të saj dhe të rajonit.

MuseumsQuartier - Vjenë 2026 - Rezidencë shkirmtarësh

Miq të Poetekës, ju njoftojmë me kënaqësi se është hapur thirrja për aplikim për programin MuseumsQuartie Writer-in-Residence 2026 në Vjenë, në bashkëpunim me Ministrinë Federale Austriake për Çështjet Europiane dhe Ndërkombëtare (BMEIA).

Përveç autorëve nga Shqipëria, programi ofron një rezidencë dy-mujore në ambientet e MuseumsQuartier për autorë nga vendet e Ballkanit Perëndimor (Bosnjë-Hercegovina, Kroacia, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Serbia dhe Sllovenia.) Qëllimi programit është zhvillimi i mëtejshëm i punës letrare, lidhja me skenën letrare austriake dhe prezantimi i krijimtarisë për një audiencë në Austri.

Afati i fundit për aplikim: 1 korrik 2025.

VO: Kriteret kryesore:

Autorët duhet të kenë botuar të paktën një vepër të pavarur pas vitit 2024.

Dokumentet e aplikimit duhet të jenë në anglisht ose gjermanisht, dhe të dërgohen në:

AbtV2@bmeia.gv.at dhe elisabeth.hajek@mqw.at.

Përfitimet përfshijnë akomodim, burse mujore prej 1,300 € si dhe mbështetje për udhëtim dhe mundësi prezantimi.

Historia e rezidencës letrare MuseumsQuartier ka filluar në vitin 2010, si bashkëpunim me Ministrinë Federale të Austrisë për Çështjet Europiane dhe Ndërkombëtare.

Programi MuseumsQuartier Artist-in-Residence fton shkrimtarët të aplikojnë për të qëndruat dy muaj në mjediset e një studioje banime brenda MuseumsQuartier .

Residenca u ofron autorëve nga Ballkani Perëndimor mundësinë për t'u lidhur me artin dhe skenën letrare austriake, për të zhvilluar më tej veprën e tyre letrare gjatë qëndrimit dhe për t'ia paraqitur atë publikut austriak.

Për më shumë:

https://www.mqw.at/en/institutions/q21/artists-in-residence/news

https://www.mqw.at/en/institutions/q21/artists-in-residence