Pas botimit në gjuhën kroate të librave të Arian Lekës "Skrivena strana albanskog socijalističkog vrta" (Fraktura, shtator 2025) dhe "U traganju za izgubljenom košuljicom" (Neolit, tetor 2025), në shtypin e huaj janë publikuar disa artikuj, recensione dhe intervista, fragmente të të cilave gjenden në vijim. Një falënderim i përzemërt ndaj autorëve të këtyre shkrimeve dhe juve për vëmendjen.
IVICA IVANIŠEVIĆ – publikuar në SLOBODNA DALMACIJA: "Fut gishtin e këmbës në det dhe lidhesh me gjithë botën. Këtë shprehje duhet ta kem dëgjuar kur isha parashkollor. Pavarësisht përpjekjeve të shumta, nuk munda të lidhesha dot. E kuptova më në fund se deti na afron me botën vetëm në një nivel të paqartë, simbolik. Prandaj u gëzova shumë kur lexova librin e Arian Lekës "Ana e fshehur e kopshtit socialist shqiptar". Pavarësisht gjithçkaje, magjepsja e tij me masën e madhe e të gjerë blu, nuk kufizohet në një kënaqësi entuziaste. Përkundrazi. Edhe pse e tërhoqi shumë, deti e ka tronditur gjithmonë autorin. Libri i Lekës nuk është thjesht rrëfim, por një përmbledhje shumë e lirshme esesh, në të cilat kujtimet janë vetëm nxitja për të reflektuar. Po aq sa me interpretimin e të "përkryerit socializëm shqiptar", Leka është gjithashtu i shqetësuar edhe ndaj "kohëve të reja", madje jo vetëm në vendin e tij, por edhe zona shumë më të gjera. Ajo që kemi përjetuar gjatë dhjetë viteve të fundit është veçse një zgjerim i markës së një prirjeje për të cilin Leka, sigurisht që ka diçka për të thënë. Kjo e bën librin e tij një lexim shumë aktual i cili, edhe kur trajton episode nga ajo që në shikim të parë duket si një e kaluar e largët, në fakt flet për ne sot."
https://slobodnadalmacija.hr/kultura/knjizevnost/skrivena-strana-albanskog-socijalistickog-vrta-hvatali-su-signale-stranih-tv-kuca-nisu-imali-hrabrosti-ukljuciti-ton-1517023?fbclid=IwY2xjawOqGg5leHRuA2FlbQIxMABicmlkETFieUNJU1hSNTkxbG1od25lc3J0YwZhcHBfaWQQMjIyMDM5MTc4ODIwMDg5MgABHk20C0LL1yuHh4BnN5N7tvW1sz1Jxqkhfs3vOP-b5o6h6vAGwZVyhn96W7rZ_aem_0GXY0c0arIx5Rqth7gGngA
JAGNA POGAČNIK – publikuar në BESTBOOK: "Titulli 'Në kërkim të këmishës së humbur' është mjaft "i fortë" për të ngjallur tek lexuesi shoqërimin e një shkrimtari që vihet në kërkim të kohës së humbur si dhe pritjen se, pavarësisht se është veç një këmishë, ajo do të jetë gjithashtu një lloj kërkimi në të kaluarën. Faqet e para të librit, kur një shtëpi botuese franceze i kërkoi të shkruante një autobiografi, oftojnë shtysën e autorit për të shkruar. Ai, në fakt, ka një qëndrim ambivalent, por korrekt, pasi e sheh autobiografinë si "një kohë të shkrimit të detyrueshëm" dhe vetë zhanrin si "një teknikë të tmerrshme të postmodernizmit". 'A duhet t'u tregoj lexuesve të huaj plagët e vërteta apo plagët e zbukuruara?` Pyetje e përshtatshme. A nuk kemi lexuar tashmë një numër të konsiderueshëm librash, që merren me fëmijërinë, rritjen në vendet pas "perdes së hekurt" dhe a nuk kemi menduar ndonjëherë njëlloj si Leka, se ato tekste janë shkruar përmes asaj lenteje që prek lexuesin e huaj, siç ai dëshiron – përmes kujtimeve ekzotike." Duke shmangur stereotipet e lartpërmendura, Leka ka shkruar një libër në të cilin motivet që, në rastin më të keq, bëhen stereotipe nga vetë shkrimtarët, tek ai "marrin frymë", e kështu ne lexojmë një libër shumë personal dhe në të njëjtën kohë shumë publik dhe politik. "Kujtimet" e tij e bëjnë atë një ndërmjetës midis realitetit dhe realitetit të formësuar artistikisht... Çfarë duhet të bëjmë sot me nostalgjinë për ato vite? Çfarë duhet të bëjmë me optimizmin e ditëve të para pas rënies së komunizmit?, pyet veten Leka dhe vendos për një lloj metode përzgjedhjeje, që rezulton të vijë si kujtesë e romanizuar, ku e kaluara dhe e tashmja afohen, por në atë mënyrë siç autori e sjell, të kolazhuara me mjeshtëri, të interpretuara dhe të formësuara në një libër me arkitekturë të kujdesshme, ku ato bëhen një pasqyrim i rrallë i një mërgimi të brendshëm që ndonjëherë është më kompleks se ai i jashtëm.
https://express.24sata.hr/kultura/u-albaniji-su-upravo-pisci-dezurni-krivci-a-svi-su-albanci-pisci-31454
https://neolit.hr/trgovina/u-traganju-za-izgubljenom-kosuljicom/?fbclid=IwY2xjawOqGqZleHRuA2FlbQIxMABicmlkETFieUNJU1hSNTkxbG1od25lc3J0YwZhcHBfaWQQMjIyMDM5MTc4ODIwMDg5MgABHrnwQoQmRVI55sQJQTl0pjscFJY7LxgTs3NsKePgk9du8zhGVHUGIbt-5lEK_aem_XfsKqO13iFpFtYmQvCMIGg
ĐORĐE KRAJIŠNIK – publikuar në OSLOBODJENJE: Pavarësisht nëse shkruan poezi, tregime apo ese, shkrimtari shqiptar Arian Leka ka disa linja tematike vetjake ngulmuese në veprën e tij krijuese, të cilave ai u rikthehet, i ndërton, i rindërton dhe i transformon në motive gjithmonë të pranishme në opusin e tij letrar. Përmes tyre temave, ky shkrimtar kërkon të na japë një vizion të botës që buron nga përvoja komplekse historike dhe kulturore e popullit shqiptar, por që në thelb është një histori shumë më e gjerë dhe më e thellë për të kaluarën dhe të tashmen e të gjithëve ne, në këtë pjesë të Europës dhe ndërthurjen e tyre në përsëritje të pareshtur.
Dhuntia e Arian Lekës për të gjetur histori të mëdha në mikro-detaje, në nxtje dhe çarje të vogla, që rezononë universalisht dhe na prek e na nxjerr nga rehatia dhe pamja e përgjumur e kohës sonë, përçohet si një konstante në të gjitha veprat e tij. Këtu ai ofron një zbulim kritik dhe të thellë: duke folur për Shqipërinë, izolimin dhe mbylljen e saj gjatë kohës së socializmit atje, ai mbyll edhe një rreth tematik e semantik shumë më të gjerë, që pëkon me sfidat më të mëdha të modernitetit tonë.
https://www.oslobodjenje.ba/kun/umjetnost/citanje-u-sebi-podrugljivo-proturjecje-povijesti-1084660/?fbclid=IwY2xjawOqIotleHRuA2FlbQIxMABicmlkETFieUNJU1hSNTkxbG1od25lc3J0YwZhcHBfaWQQMjIyMDM5MTc4ODIwMDg5MgABHk20C0LL1yuHh4BnN5N7tvW1sz1Jxqkhfs3vOP-b5o6h6vAGwZVyhn96W7rZ_aem_0GXY0c0arIx5Rqth7gGngA
KORANA SVILAR – publikuar në NEOLIT: Te libri "Në kërkim të këmishës së humbur" kujtesa e romanizuar bashkëjeton me kujtesën kolektive - lojë mbi rrëfimin, që e ndryshon vazhdimisht fokusin e vet. Arian Leka përdor një gjuhë mbresëlënëse për të zhytur në të kaluarën e tij intime, por edhe në të kaluarën e vendit pas Perdes së Hekurt, duke i ofruar lexuesit herë një teleskop e herë një mikroskop - nëse vështrimi kthehet nga e tashmja.
Loja e Lekës është njëkohësisht ëmbël dhe e hidhur. Bukuria fshihet në imazhin e një djali që hedh kripë mbi hartën gjeografike, ku është shënuar deti, që anija e tij prej letre të lundrojë, pafundësisht. Sepse edhe kur na marrin detin, duhet të vazhdojmë lundrimin."
https://neolit.hr/trgovina/u-traganju-za-izgubljenom-kosuljicom/?fbclid=IwY2xjawOqImZleHRuA2FlbQIxMABicmlkETFieUNJU1hSNTkxbG1od25lc3J0YwZhcHBfaWQQMjIyMDM5MTc4ODIwMDg5MgABHlXbcS9xHTCfrZxYlGH4AfyejNLSGJgM4BgOf4AknIrKvZj5H0ZvB2438k2E_aem_Xt0O6QAq3k_K98ezGwK3Sg
ZLATKO KRAMARIĆ – publikuar në ARGUMENTUM: "Arian Leka thekson se Europa ekzistonte në imagjinatën shqiptare si koncept, por mungonte kryesisht si përvojë e jetuar. Ky dallim është thelbësor për të kuptuar nacionalizmin shqiptar: ndërsa kombet e tjera europiane zhvilluan identitetin përmes kontaktit dhe shkëmbimit kulturor, Shqipëria zhvilloi modernitetin përmes izolimit, duke prodhuar një efekt "ishulli mendor"…
Sloterdijk dhe Bauman theksojnë se hapja hapësinore është thelbësore për modernitetin; paradoksi i Lekës ilustron se si izolimi politik formëson vetëdijen kulturore dhe mendore. Deti përfaqëson gjithashtu horizontin mendor të Europës së imagjinuar, por praktikisht të papërjetuar. Është një metaforë për lirinë intelektuale, reflektimin kritik dhe kufijtë e hapjes kulturore në Shqipërinë post-totalitare… Leka analizon nacionalizmin shqiptar si të tillë që ka një funksion të dyfishtë: Emancipues dhe pohues të identitetit - anti-osman dhe ndërtim kombi…Pa integrimin në rrymat europiane, nacionalizmi mbeti i varfëruar kulturorisht, ndërsa fryma europiane u zhvillua përmes angazhimit subversiv me veprat letrare dhe filozofike. Leka e përshkruan këtë si një punë mendore të vetë-emancipimit. Krleža shërben në esetë e Lekës si një kanal i rrallë drejt Europës. Përmes përkthimeve kosovare, intelektualët shqiptarë fituan qasje në teknikat narrative moderniste, njohuri mbi kritikën dhe reflektimin shoqëror, një kornizë për krahasim kritik me përvojën kombëtare shqiptare… Ismail Kadare e interpreton Europën si një horizont qytetërimi, duke përdorur narrativa alegorike dhe duke universalizuar historinë shqiptare. Fatos Kongoli e portretizon Europën si traumatike dhe kryesisht të paarritshme, duke u përqendruar te individi post-totalitar. Arian Leka sintetizon të dy perspektivat, duke shtuar një shtresë filozofiko-eseistike. Ai thekson se Europa është përvojë dhe proces, jo një etiketë retorike; ajo kërkon reflektim kritik, punë mendore dhe angazhim aktiv me historinë dhe kufijtë mendorë të përvetësuar."
https://www.argumentum.al/en/arian-leka-and-the-european-spirit-sea-isolation-and-national-imagination-in-post-totalitarian-albania/
Publikuar në CROLENS: "Përkthimi i ri në kroatisht i librit "Ana e fshehur e kopshtit socialist shqiptar" hap një vështrim mbresëlënës në jetën e përditshme të Shqipërisë komuniste, vend që – megjithëse i rrethuar nga deti – jetoi në izolim të plotë për dekada të tëra. Libri nuk ndalet vetëm te kujtimet. Autori reflekton gjithashtu mbi migrimet bashkëkohore, duke kujtuar se turma shqiptarësh kaluan Adriatikun me anije të improvizuara që në vitin 1991, duke hapur rrugën për një trend që e njohim sot në një zonë shumë më të gjerë."
https://www.crolens.hr/c/albanski-pisac-arian-leka-razotkriva-tihe-ekrane-diktature
DARKO VLAHOVIĆ – publikuar në EXPRESS dhe 24 SATA:
https://www.pressreader.com/croatia/express-0962/20250912/281775635301547
https://www.24sata.hr/news/staljin-i-tito-posvadali-su-se-poput-glumaca-koji-vise-nikako-ne-zele-dijeliti-pozornicu-1073957
KARMELA DEVČIĆ – publikuar në JUTARNJI LIST
https://www.jutarnji.hr/kultura/knjizevnost/skrivena-strana-socijalistickog-raja-zivjeli-smo-u-strahu-nismo-znali-je-li-nam-prvi-susjed-spijun-a-ove-su-nam-ljude-predstavljali-kao-turiste-15621815?fbclid=IwY2xjawOqKUNleHRuA2FlbQIxMABicmlkETFieUNJU1hSNTkxbG1od25lc3J0YwZhcHBfaWQQMjIyMDM5MTc4ODIwMDg5MgABHrnwQoQmRVI55sQJQTl0pjscFJY7LxgTs3NsKePgk9du8zhGVHUGIbt-5lEK_aem_XfsKqO13iFpFtYmQvCMIGg
Publikuar në – FRAKTURA: Në librin "Ana e fshehur e kopshtit socialist shqiptar", Arian Leka, një nga shkrimtarët, poetët dhe eseistët më interesantë bashkëkohorë shqiptarë, analizon me mprehtësi dhe qartësi gjuhën, kulturën dhe pikëpamjen e tij mbi Perëndimin, por edhe pikëpamjen tonë për "të Tjerët". Stili i tij i mprehtë e detyron lexuesin të rishqyrtojë idetë e veta për Shqipërinë, për kufijtë, për identitetin. Duke filluar me pohimin se Shqipëria është "një nga vendet e pakta në Europë, të cilit i është mohuar haptazi lidhja me detin", Leka pyet me humor dhe thellësi: si u bë Mare Nostrum një Mare Monstrum?; Pse hartat meteorologjike kombëtare fshijnë vende dhe qytete të tëra, sikur moti të ishte një kategori politike?"
https://fraktura.hr/proizvod/skrivena-strana-albanskog-socijalistickog-vrta/?fbclid=IwY2xjawOqJydleHRuA2FlbQIxMABicmlkETFieUNJU1hSNTkxbG1od25lc3J0YwZhcHBfaWQQMjIyMDM5MTc4ODIwMDg5MgABHrnwQoQmRVI55sQJQTl0pjscFJY7LxgTs3NsKePgk9du8zhGVHUGIbt-5lEK_aem_XfsKqO13iFpFtYmQvCMIGg
IVICA IVANIŠEVIĆ – publikuar në SLOBODNA DALMACIJA: "Fut gishtin e këmbës në det dhe lidhesh me gjithë botën. Këtë shprehje duhet ta kem dëgjuar kur isha parashkollor. Pavarësisht përpjekjeve të shumta, nuk munda të lidhesha dot. E kuptova më në fund se deti na afron me botën vetëm në një nivel të paqartë, simbolik. Prandaj u gëzova shumë kur lexova librin e Arian Lekës "Ana e fshehur e kopshtit socialist shqiptar". Pavarësisht gjithçkaje, magjepsja e tij me masën e madhe e të gjerë blu, nuk kufizohet në një kënaqësi entuziaste. Përkundrazi. Edhe pse e tërhoqi shumë, deti e ka tronditur gjithmonë autorin. Libri i Lekës nuk është thjesht rrëfim, por një përmbledhje shumë e lirshme esesh, në të cilat kujtimet janë vetëm nxitja për të reflektuar. Po aq sa me interpretimin e të "përkryerit socializëm shqiptar", Leka është gjithashtu i shqetësuar edhe ndaj "kohëve të reja", madje jo vetëm në vendin e tij, por edhe zona shumë më të gjera. Ajo që kemi përjetuar gjatë dhjetë viteve të fundit është veçse një zgjerim i markës së një prirjeje për të cilin Leka, sigurisht që ka diçka për të thënë. Kjo e bën librin e tij një lexim shumë aktual i cili, edhe kur trajton episode nga ajo që në shikim të parë duket si një e kaluar e largët, në fakt flet për ne sot."
https://slobodnadalmacija.hr/kultura/knjizevnost/skrivena-strana-albanskog-socijalistickog-vrta-hvatali-su-signale-stranih-tv-kuca-nisu-imali-hrabrosti-ukljuciti-ton-1517023?fbclid=IwY2xjawOqGg5leHRuA2FlbQIxMABicmlkETFieUNJU1hSNTkxbG1od25lc3J0YwZhcHBfaWQQMjIyMDM5MTc4ODIwMDg5MgABHk20C0LL1yuHh4BnN5N7tvW1sz1Jxqkhfs3vOP-b5o6h6vAGwZVyhn96W7rZ_aem_0GXY0c0arIx5Rqth7gGngA
JAGNA POGAČNIK – publikuar në BESTBOOK: "Titulli 'Në kërkim të këmishës së humbur' është mjaft "i fortë" për të ngjallur tek lexuesi shoqërimin e një shkrimtari që vihet në kërkim të kohës së humbur si dhe pritjen se, pavarësisht se është veç një këmishë, ajo do të jetë gjithashtu një lloj kërkimi në të kaluarën. Faqet e para të librit, kur një shtëpi botuese franceze i kërkoi të shkruante një autobiografi, oftojnë shtysën e autorit për të shkruar. Ai, në fakt, ka një qëndrim ambivalent, por korrekt, pasi e sheh autobiografinë si "një kohë të shkrimit të detyrueshëm" dhe vetë zhanrin si "një teknikë të tmerrshme të postmodernizmit". 'A duhet t'u tregoj lexuesve të huaj plagët e vërteta apo plagët e zbukuruara?` Pyetje e përshtatshme. A nuk kemi lexuar tashmë një numër të konsiderueshëm librash, që merren me fëmijërinë, rritjen në vendet pas "perdes së hekurt" dhe a nuk kemi menduar ndonjëherë njëlloj si Leka, se ato tekste janë shkruar përmes asaj lenteje që prek lexuesin e huaj, siç ai dëshiron – përmes kujtimeve ekzotike." Duke shmangur stereotipet e lartpërmendura, Leka ka shkruar një libër në të cilin motivet që, në rastin më të keq, bëhen stereotipe nga vetë shkrimtarët, tek ai "marrin frymë", e kështu ne lexojmë një libër shumë personal dhe në të njëjtën kohë shumë publik dhe politik. "Kujtimet" e tij e bëjnë atë një ndërmjetës midis realitetit dhe realitetit të formësuar artistikisht... Çfarë duhet të bëjmë sot me nostalgjinë për ato vite? Çfarë duhet të bëjmë me optimizmin e ditëve të para pas rënies së komunizmit?, pyet veten Leka dhe vendos për një lloj metode përzgjedhjeje, që rezulton të vijë si kujtesë e romanizuar, ku e kaluara dhe e tashmja afohen, por në atë mënyrë siç autori e sjell, të kolazhuara me mjeshtëri, të interpretuara dhe të formësuara në një libër me arkitekturë të kujdesshme, ku ato bëhen një pasqyrim i rrallë i një mërgimi të brendshëm që ndonjëherë është më kompleks se ai i jashtëm.
https://express.24sata.hr/kultura/u-albaniji-su-upravo-pisci-dezurni-krivci-a-svi-su-albanci-pisci-31454
https://neolit.hr/trgovina/u-traganju-za-izgubljenom-kosuljicom/?fbclid=IwY2xjawOqGqZleHRuA2FlbQIxMABicmlkETFieUNJU1hSNTkxbG1od25lc3J0YwZhcHBfaWQQMjIyMDM5MTc4ODIwMDg5MgABHrnwQoQmRVI55sQJQTl0pjscFJY7LxgTs3NsKePgk9du8zhGVHUGIbt-5lEK_aem_XfsKqO13iFpFtYmQvCMIGg
ĐORĐE KRAJIŠNIK – publikuar në OSLOBODJENJE: Pavarësisht nëse shkruan poezi, tregime apo ese, shkrimtari shqiptar Arian Leka ka disa linja tematike vetjake ngulmuese në veprën e tij krijuese, të cilave ai u rikthehet, i ndërton, i rindërton dhe i transformon në motive gjithmonë të pranishme në opusin e tij letrar. Përmes tyre temave, ky shkrimtar kërkon të na japë një vizion të botës që buron nga përvoja komplekse historike dhe kulturore e popullit shqiptar, por që në thelb është një histori shumë më e gjerë dhe më e thellë për të kaluarën dhe të tashmen e të gjithëve ne, në këtë pjesë të Europës dhe ndërthurjen e tyre në përsëritje të pareshtur.
Dhuntia e Arian Lekës për të gjetur histori të mëdha në mikro-detaje, në nxtje dhe çarje të vogla, që rezononë universalisht dhe na prek e na nxjerr nga rehatia dhe pamja e përgjumur e kohës sonë, përçohet si një konstante në të gjitha veprat e tij. Këtu ai ofron një zbulim kritik dhe të thellë: duke folur për Shqipërinë, izolimin dhe mbylljen e saj gjatë kohës së socializmit atje, ai mbyll edhe një rreth tematik e semantik shumë më të gjerë, që pëkon me sfidat më të mëdha të modernitetit tonë.
https://www.oslobodjenje.ba/kun/umjetnost/citanje-u-sebi-podrugljivo-proturjecje-povijesti-1084660/?fbclid=IwY2xjawOqIotleHRuA2FlbQIxMABicmlkETFieUNJU1hSNTkxbG1od25lc3J0YwZhcHBfaWQQMjIyMDM5MTc4ODIwMDg5MgABHk20C0LL1yuHh4BnN5N7tvW1sz1Jxqkhfs3vOP-b5o6h6vAGwZVyhn96W7rZ_aem_0GXY0c0arIx5Rqth7gGngA
KORANA SVILAR – publikuar në NEOLIT: Te libri "Në kërkim të këmishës së humbur" kujtesa e romanizuar bashkëjeton me kujtesën kolektive - lojë mbi rrëfimin, që e ndryshon vazhdimisht fokusin e vet. Arian Leka përdor një gjuhë mbresëlënëse për të zhytur në të kaluarën e tij intime, por edhe në të kaluarën e vendit pas Perdes së Hekurt, duke i ofruar lexuesit herë një teleskop e herë një mikroskop - nëse vështrimi kthehet nga e tashmja.
Loja e Lekës është njëkohësisht ëmbël dhe e hidhur. Bukuria fshihet në imazhin e një djali që hedh kripë mbi hartën gjeografike, ku është shënuar deti, që anija e tij prej letre të lundrojë, pafundësisht. Sepse edhe kur na marrin detin, duhet të vazhdojmë lundrimin."
https://neolit.hr/trgovina/u-traganju-za-izgubljenom-kosuljicom/?fbclid=IwY2xjawOqImZleHRuA2FlbQIxMABicmlkETFieUNJU1hSNTkxbG1od25lc3J0YwZhcHBfaWQQMjIyMDM5MTc4ODIwMDg5MgABHlXbcS9xHTCfrZxYlGH4AfyejNLSGJgM4BgOf4AknIrKvZj5H0ZvB2438k2E_aem_Xt0O6QAq3k_K98ezGwK3Sg
ZLATKO KRAMARIĆ – publikuar në ARGUMENTUM: "Arian Leka thekson se Europa ekzistonte në imagjinatën shqiptare si koncept, por mungonte kryesisht si përvojë e jetuar. Ky dallim është thelbësor për të kuptuar nacionalizmin shqiptar: ndërsa kombet e tjera europiane zhvilluan identitetin përmes kontaktit dhe shkëmbimit kulturor, Shqipëria zhvilloi modernitetin përmes izolimit, duke prodhuar një efekt "ishulli mendor"…
Sloterdijk dhe Bauman theksojnë se hapja hapësinore është thelbësore për modernitetin; paradoksi i Lekës ilustron se si izolimi politik formëson vetëdijen kulturore dhe mendore. Deti përfaqëson gjithashtu horizontin mendor të Europës së imagjinuar, por praktikisht të papërjetuar. Është një metaforë për lirinë intelektuale, reflektimin kritik dhe kufijtë e hapjes kulturore në Shqipërinë post-totalitare… Leka analizon nacionalizmin shqiptar si të tillë që ka një funksion të dyfishtë: Emancipues dhe pohues të identitetit - anti-osman dhe ndërtim kombi…Pa integrimin në rrymat europiane, nacionalizmi mbeti i varfëruar kulturorisht, ndërsa fryma europiane u zhvillua përmes angazhimit subversiv me veprat letrare dhe filozofike. Leka e përshkruan këtë si një punë mendore të vetë-emancipimit. Krleža shërben në esetë e Lekës si një kanal i rrallë drejt Europës. Përmes përkthimeve kosovare, intelektualët shqiptarë fituan qasje në teknikat narrative moderniste, njohuri mbi kritikën dhe reflektimin shoqëror, një kornizë për krahasim kritik me përvojën kombëtare shqiptare… Ismail Kadare e interpreton Europën si një horizont qytetërimi, duke përdorur narrativa alegorike dhe duke universalizuar historinë shqiptare. Fatos Kongoli e portretizon Europën si traumatike dhe kryesisht të paarritshme, duke u përqendruar te individi post-totalitar. Arian Leka sintetizon të dy perspektivat, duke shtuar një shtresë filozofiko-eseistike. Ai thekson se Europa është përvojë dhe proces, jo një etiketë retorike; ajo kërkon reflektim kritik, punë mendore dhe angazhim aktiv me historinë dhe kufijtë mendorë të përvetësuar."
https://www.argumentum.al/en/arian-leka-and-the-european-spirit-sea-isolation-and-national-imagination-in-post-totalitarian-albania/
Publikuar në CROLENS: "Përkthimi i ri në kroatisht i librit "Ana e fshehur e kopshtit socialist shqiptar" hap një vështrim mbresëlënës në jetën e përditshme të Shqipërisë komuniste, vend që – megjithëse i rrethuar nga deti – jetoi në izolim të plotë për dekada të tëra. Libri nuk ndalet vetëm te kujtimet. Autori reflekton gjithashtu mbi migrimet bashkëkohore, duke kujtuar se turma shqiptarësh kaluan Adriatikun me anije të improvizuara që në vitin 1991, duke hapur rrugën për një trend që e njohim sot në një zonë shumë më të gjerë."
https://www.crolens.hr/c/albanski-pisac-arian-leka-razotkriva-tihe-ekrane-diktature
DARKO VLAHOVIĆ – publikuar në EXPRESS dhe 24 SATA:
https://www.pressreader.com/croatia/express-0962/20250912/281775635301547
https://www.24sata.hr/news/staljin-i-tito-posvadali-su-se-poput-glumaca-koji-vise-nikako-ne-zele-dijeliti-pozornicu-1073957
KARMELA DEVČIĆ – publikuar në JUTARNJI LIST
https://www.jutarnji.hr/kultura/knjizevnost/skrivena-strana-socijalistickog-raja-zivjeli-smo-u-strahu-nismo-znali-je-li-nam-prvi-susjed-spijun-a-ove-su-nam-ljude-predstavljali-kao-turiste-15621815?fbclid=IwY2xjawOqKUNleHRuA2FlbQIxMABicmlkETFieUNJU1hSNTkxbG1od25lc3J0YwZhcHBfaWQQMjIyMDM5MTc4ODIwMDg5MgABHrnwQoQmRVI55sQJQTl0pjscFJY7LxgTs3NsKePgk9du8zhGVHUGIbt-5lEK_aem_XfsKqO13iFpFtYmQvCMIGg
Publikuar në – FRAKTURA: Në librin "Ana e fshehur e kopshtit socialist shqiptar", Arian Leka, një nga shkrimtarët, poetët dhe eseistët më interesantë bashkëkohorë shqiptarë, analizon me mprehtësi dhe qartësi gjuhën, kulturën dhe pikëpamjen e tij mbi Perëndimin, por edhe pikëpamjen tonë për "të Tjerët". Stili i tij i mprehtë e detyron lexuesin të rishqyrtojë idetë e veta për Shqipërinë, për kufijtë, për identitetin. Duke filluar me pohimin se Shqipëria është "një nga vendet e pakta në Europë, të cilit i është mohuar haptazi lidhja me detin", Leka pyet me humor dhe thellësi: si u bë Mare Nostrum një Mare Monstrum?; Pse hartat meteorologjike kombëtare fshijnë vende dhe qytete të tëra, sikur moti të ishte një kategori politike?"
https://fraktura.hr/proizvod/skrivena-strana-albanskog-socijalistickog-vrta/?fbclid=IwY2xjawOqJydleHRuA2FlbQIxMABicmlkETFieUNJU1hSNTkxbG1od25lc3J0YwZhcHBfaWQQMjIyMDM5MTc4ODIwMDg5MgABHrnwQoQmRVI55sQJQTl0pjscFJY7LxgTs3NsKePgk9du8zhGVHUGIbt-5lEK_aem_XfsKqO13iFpFtYmQvCMIGg
