Përvjetori: 10 vjet Poeteka… dhe poezia vazhdon
Nga Suadela Balliu: Përvjetori: 10 vjet Poeteka… dhe poezia vazhdon
…ashtu si ëndrra e atyre që besuan tek ushqimi i shpirtit, te vargjet si mënyrë të jetuari, që i hapën velat e lundruan në qytetërime, epoka, kultura e gjuhë për t'i dhënë zërin poezisë… Në dhjetë vite prej themelimit "Poeteka" është bërë vula shqiptare që rrëzon kufijtë e letërsisë, jo vetëm si Festival Ndërkombëtar , por edhe si revistë letrare që u jep mundësi poetëve, shkrimtarëve e përkthyesve të rinj, si shtëpi botuese që sjell në shqip letërsinë bashkëkohore ballkanike dhe Rezidencën e Shkrimtarit , duke e bërë kryeqytetin destinacionine e kërkuar prej autorëve nga Ballkani dhe Europa Juglindore. Një lundrim përmes kujtimesh dhe përvojash.
___________________
…Mole të thyer. Direkë të shtrembër
ngulur thellë në çaçkë të anijes
para se kryqet shfaqen në ëndërr.
Rrugët bien me erën ngulur pas shpine.
Mendja kthen për një natë në Epidamn.
Kujtesa regjet nga kripa, mbledh lule mërsine…
Të lashtin Epidamn evokoi poeti, i ndihur nga miqtë dhe vela letre i veshi anijes, që pas lundrimit në dete të hapur ankoroi në Dyrrahun ku kishin shkelur ilirët, bizantinët, venedikasit…
Muret Bizantine dhe Torra Veneciane në Durrës, simbole fortifikimesh në kohë luftërash dhjetë vjet të shkuar u bënë shtëpi e parë për një grup poetësh, artistësh e dashamirësish të letërsisë për të mbajtur të parin edicion të Festivalit Ndërkombëtar të Poezisë dhe Letërsisë, pagëzuar me emrin "Poeteka" .
Ishte poeti dhe shkrimtari Arian Leka, (vargjet e të cilit thërrasin Epidamnin në krye, shkëputur nga "Libër Deti" ) themeluesi i kësaj nisme që ka shkelur në të njëmbëdhjetin vit , duke e kthyer Shqipërinë në një destinacion të poezisë nga e gjithë bota. Fqinjë nga Mali i Zi e Kroacia, Greqia, Serbia Kosova, Bosnja Maqedonia, të ardhur nga vise të lindjes si Turqia, Rumania, Bullgaria apo Rusia, emra të njohur të letërsisë nga Italia, Portugalia, Spanja e Holanda, Sllovenia, Gjermania, Franca, Izraeli e deri nga Amerika ishin pjesëmarrësit në këtë festë të madhe të poezisë, që e desh këtë të fundit ta shihte më shumë sesa art i lexuar zëshëm në publik – për të gjithë ata që nuk ishin mësuar të shihnin tubime të kësillojta në sheshe e vende me qiell të hapur – të bëhej mënyrë jetese. Për ta nxjerrë poezinë prej fletëve të librave dhe për t'i dhënë jetë mes njerëzish.
Ata që e kanë përjetuar prej vitit të parë- ideja u ngjiz më 2004 –ën në një mbrëmje që u quajt si parafestival, e cila e bëri gati tokën për të mbjellë farën e poezisë – e kujtojnë si të ishte dje, kur në ato ditë të ngrohta vere Durrësi bëhej epiqendër e kulturës, ku jetohej dhe festohej.
E mbështetur në muret e traditës dhe shijes klasike, ku statujat e antikitetit në sfond do merrnin tjetër ngjyrë nga drita e poezisë, me kalimin e viteve "Poeteka" do i hidhte sytë edhe përtej, për ta prekur me pëllëmbë të gjithë Shqipërinë. Stacione mikpritëse do të bëheshin Tirana, Berati, Elbasani, Shkodra, Kruja , Vlora e Pogradeci , ku komuniteti që rritej çdo herë e më shumë me shkrimtarë, përkthyes, kritikë, eseistë, botues jo vetëm flisnin me poezinë dhe për poezinë, por e zgjeruan fushën e diskutimit me tema si "Liter (N) atura" – konferencë shkencore në Përmetin e atij që e deshi shumë dhe aq shumë i shkroi natyrës, Naim Frashërit apo në Dhërmiun e Petro Markos , apo "Meta(l)f(l)ora"- ku metafora në poezi bëhet aq krijuese edhe me gjetjet vizuale që e qasnin poezinë kah bashkëkohësia dhe shijet moderne. Për të kapur ritmin dhe ecur përkrah rrymave dhe tendencave botërore të letërsisë – një letërsi e penguar dhe e ndaluar prej diktaturës komuniste. Edhe kësaj letërsie të penguar e të ndaluar Poeteka i kushtoi vëmendje në edicionet e festivaleve të saj. "Ballkon-Ballkan" ishte një tjetër temë e rëndësishme që hodhi farën e parë të njohjes së letërsisë dhe kulturës së tjetrit, kaq të afërt e kaq çuditërisht të panjohur. Shumë autorë ballkanas u përkthyen në gjuhën shqipe -në poezi e prozë- përkthime që tashmë janë pjesë e kolanës së botimeve "Poeteka" , e cila sjell më të mirën e letërsisë ballkanike. Të gjithë autorët e botuar e kanë shkelur Shqipërinë përmes nismave të Poetekës. Tashmë organizatorët janë të lumtur që duke e sjellë letërsinë ballkanase në Shqipëri, ajo u bë e njohur dhe të tjerë ente e kanë parë të volitshme për të përkthyes më shumë autorë të rajonit.
"TRANSPport: Në gjuhën e "TJETRIT"- Përkthimi si arti i hollë që ndan besnikërinë me tradhtinë e një teksti apo autori, një kulture apo një kumti , ka qenë gjithashtu në fokusin e vazhdueshëm jo vetëm të Festivalit, por edhe revistës kulturore e letrare "Poeteka" , e përtremuajshmja që lindi fill me këtë festival , duke i numëruar 38 kopertina tashmë e prej një viti është e vetmja revistë shqiptare pjesë e rrjetit më të madh të revistave kulturore europiane EUROZINE që lidh 80 revista partnere dhe shumë e shumë revista dhe institucione partnere që bashkëpunojnë mes tyre pothuajse në të gjitha vendet europiane.
Në faqet e revistës Poeteka një hapësirë i kushtohet këndit dygjuhësh, ku letërsia në prozë apo poezi vjen e ballafaquar në origjinal dhe përkthim e një hapësirë të konsiderueshme kanë edhe përkthyesit e rinj, për të mos lënë këtë art vetëm me shkollën e vjetër , por duke e pasuruar me prurje të reja.
…Recital poezish, poezi-film, dance-poezi, sound-poezi, poezi-performancë, muzikë e art pamor… Në këta dhjetë vjet Poeteka është bashkuar dhe ka rrugëtuar edhe me artet e tjera për të sjellë larmi në ditët e saj të festimeve, por edhe ndarjes së mendimeve mbi çka e shqetëson letërsinë. Temat tabu në letërsinë shqiptare, Çështjet e lirisë në shoqërinë shqiptare të para viteve '90 dhe në shoqërinë e sotme, Mitet e reja – mythopoeia e atdheut në gjuhën shqipe dhe në poezinë shqiptare, Njeriu i Ri si një temë totemike në realizmin socialist shqiptar, Propaganda e fshehur në aktivitetin filatelik, Rreziku i kthimit të formave të diktaturës përmes autoritarizmit, populizmi dhe kulturës masive, etj. Europianizim / Ballkanizim, Pavarësimi i mendjeve në 100-vjetorin e Pavarësisë, Pushteti i humbur i poetëve në shoqëritë e sotme.- Kalimi nga shoqëria e spektaklit drejt shoqërisë me kulturë karaoke, Nënshtrimi i depolitizuar estetik në shoqëritë posttotalitare, Kundërshtarë dhe kundërshtues, Multikulti & Feminizmi. ..Këto e shumë të tjera kanë merituar diskutimin dhe vëmendjen e komuniteti të shkrimtarëve , përkthyesve e kritikëve.
Muze arkeologjikë, amfiteatro, qoshka intime, salla teatri, kisha mesjetare, rrënoja antikiteti, bare dhe klube tendencë kanë qenë disa nga vendet që kanë mirëpritur miqtë e poezisë nga Shqipëria e përtej.
Poezi në gurë, poezi në verë, poezi në shkrime të shenjta …format për ta prurë kanë qenë nga më të çuditshmet dhe kreativet.
Çanta, bluza, qeleshe, shishe vere , unaza…kanë qenë suveniret që pjesëmarrësit kanë marrë vulosur me markën "Poeteka" dhe me shijen shqiptare.
Një festival nuk kuptohet pa çmimet dhe Poeteka i ka shpërndarë disa gjatë këtyre viteve të cilët kanë udhëtuar në vende të ndryshme të botës. Çmimi "Liburna", Çmimi "Criterion", Çmimi "Nositi" dhe "Unaza Poeteka" – një çmim që simbolizon martesën me poezinë e gdhendur me Dyrrahun emblematikë në argjend janë dhënë për emra të njohur të letërsisë europiane si poetesha italiane Maria Luisa Spaziani , njëherazi edhe presidente e Qendrës Ndërkombëtare "Eugenio Montale" apo poetit portugez Casimiro de Brito.
Jo vetëm poetë të huaj, por edhe ata shumë të dashurit shqiptarë…Ata që kanë ndjekur rrugëtimin e Poetekës kanë pasur fatin të dëgjojnë përsëgjalli zërin e Ali Podrimjes tek reciton…një rast i rrallë që për fat të keq nuk vjen më, pasi poeti është ndarë nga jeta.
Nga mikpritës për disa ditë, Poeteka prej tre vitesh i ka hapur dyert e saj gjatë gjithë vitit duke pritur shkrimtarë e përkthyes nga Ballkani e Europa Juglindore, në Rezidencën e Shkrimtarit, shtëpia që strehon çdo muaj një shkrimtar a përkthyes, i cili e zgjedh Tiranën si një destinacion për projekt letrar .
"Tirana in Betëeen" është pagëzuar kjo veprimtari e organizuar nga Poeteka, me mbështetjen e rrjetit letrar TRADUKI, në bashkëpunim me Ministrinë e Kulturës së Republikës së Shqipërisë. Janë 17 shkrimtarë që e kanë njohur Shqipërinë duke jetuar një muaj në Rezidencën e Shkrimtarit dhe Përkthyesit Letrar.
Poezi, tregime, përjetime personale janë gjurmët që këta shkrimtarë kanë lënë për Shqipërinë . Janë më shumë se 600 faqe material i shkruar në këta vite nga të gjithë ata që e kanë njohur Shqipërinë përmes Poetekës.
Për ta bërë monedhë të qarkullueshme në më shumë duar lexuesish, Poeteka mendoi që përvojën një mujore të secilit prej shkrimtarëve të kësaj rezidence, ta sillte në format kartoline. Një copëz trashëgimie kulturore, një kafene e ngrohtë, një librari apo një kostum tradicional, ëmbëlsuar me poezi apo pjesë nga proza e këtyre shkrimtarëve të ardhur nga Ballkani dhe Europa. Një monedhë të qarkullueshme me formën e një kartoline që nismëtarët kanë preferuar ta shpërndajnë falas në libraritë e kryeqytetit. Shpesh gjërat e bukura, nuk janë ato më të kushtueshmet. Kjo veprimtari e Poetekës, ka hyrë në vitin e saj të katërt, ndërsa në ditët e para të marsit shtëpia e shkrimtarëve do të mirëpresë autoren kroate , Petra Rosandic e kështu muaj pas muaji do të vijnë fituesit e bursës për vitin 2016.
Dhjetë vjet mund të jenë një kapsitje sysh e Zotit, mund të duket sikur ka qenë vetëm dje e gjithë kjo përvojë…Koha shpesh e humbet nocionin për atë që lundron në dete…edhe kur ky ka ngjyrën e letrës dhe shijen e poezisë, por ajo çka mbetet pas është një histori…e cila nuk ka në plan të mbetet në nostalgjinë e së shkuarës. Organizatorët kanë nisur punën dhe përgatitjet si velat e anijes që u shtrinë atëmot, më 2005 –ën.
Epidamn! Mbret Epidamn!
Në jerm flet gjuhën që flisje, me thikë shkruan mbi
argjilë gjuhë tjetër. Nuk e dije. Nuk kishe si ta dije
se thika që përdore për të prerë fyte, përdorej për të
prerë dhe letër.
Mbret Epidamn! Pëlqeve Adriatikun.
Në trup fshehe det tjetër…
http://www.mapo.al/2016/03/pervjetori-10-vjet-poeteka-dhe-poezia-vazhdon
